Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti hisoblash usullari

                                               
 
11 - MA’RUZA 
MAVZU: MATEMATIKA BO’YICHA SINFDAN VA MAKTABDAN TASHKARI  
MASHGULOTLAR 
 
        
1. Maktabda matematika bo’yicha sinfdan tashkari ishlarning mak-sadlari va mazmuni. 
        2. Fakultativ mashgulotlar. 
        3. Maktabdan tashkari va sirtki matematik tadbirlar.     
      
Tayanch iboralar:  matematika,  matematik to’garaklar,  matematik kechalar, fakultativ 
mashgulotlar, maktabdan tashkari ishlar. 
     
1.  Matematika  bo’yicha  sinfdan  tashkari  ishlar    deb  darsdan  tashkari  vaktda 
o’kuvchilar bilan olib boriladigan majburiy bo’lmagan mashgulotlarga tushuniladi. 
      Ikkita  yo’nalish  mavjul:  boshkalardan  dastur  materialini  o’zlashtirishda  orkada  kolayotgan 
o’kuvchilar  bilan  ishlash(ko’shimcha  sinfdan  tashkari  mashgulotlar);  matematikani  o’rganishga 
boshkalarga karaganda kizikish va kobiliyat ko’rsatayotgan o’kuvchilar bilan ishlash. 
      Birinchi  yo’nalish  maktablarda  amalga  oshiriladi,  individual  asosda  olib  boriladi.  Asosiy 
maksadi,  matematika  kursi  bo’yicha  o’kuvchilar  bilimidagi  kamchiliklarni  o’z  vaktida  bartaraf 
etish  xisoblanadi.  Uning  kuyidagi  xususiyatlari  mavjud:  ko’shimcha  sinfdan  tashkari 
mashgulotlar 3-4 o’kuvchi bilan olib boriladi, ular  bir xil bilim saviyasida, kobiliyati bir xil; bu 
mashgulotlar  individuallashtirilgan; bir  xaftada  bir  marta, individual reja bo’yicha uy  ishi  bilan 
ko’shib  olib  boriladi;  takroriy  o’tilgandan  so’ng  yakuniy  nazorat  o’tkazilib,  baxo  ko’yiladi; 
ta’limiy  xarakterga  ega,    “  didaktik  materiallar”  dagi  mustakil  ish  yoki  nazorat  ishlardan 
foydalaniladi; o’kituvchi o’zgarishni taxlil etib boradi, tipik xatolarni o’rganadi va bartaraf etish 
yo’llarini izlaydi.    
      Ikkinchi  yunalishda  esa  kuyidagi  asosiy  maksadlar  ko’zda  tutiladi:  o’kuvchilarda 
matematikaga turgun kizikishni uygotish va rivojlantirish; o’kuvchilar bilimlarini kengaytirish va 
chukurlashtirish;  matematik  kobiliyatlarni  optimal  rivojlantirish;  matematik  tafakkur 
madaniyatini  tarkib  toptirish;  mustakil  ijodiy  ko’nikmalarni  shakllantirish;  matematikaning 
amaliy  axamiyati  xakidagi  tasavvurlarni  kengaytirish;  matematik  modellashtirish  axamiyatini 
tushunish; jamoa faoliyatini vujudga keltirish; faol matematik faoliyatga ko’rsatishga tayyorlash. 
       Sinfdan va maktabdan tashkari ishlar uch xil bo’ladi: bular sinfdan tashkari ishlar; 
maktabdan tashkari ishlar; sirtki ishlar. 

---

 
63
     Sinfdan  tashkari  ishlarning  eng  tarkalgan  turi  bo’lib,  kuyidagi  turlari  mavjud:  matematik 
to’garak, matematik xaftalik, matematik kecha, viktorina va konkurslar, matematik musobakalar, 
maktab  matematik  olimpiadalari,  devoriy  gazeta,  yosh  matematiklar  klubi,  matematik 
ekskursiyalar, sinfdan tashkari o’kish, ilmiy konferensiyalar va x.k.lar. 
      Bu sinfdan tashkari ishlar 5-9-sinflarda amalga oshiriladi. Bunda kuyidagilarga e’tibor berish 
maksadga muvofik: matematik to’garaklar reja asosida amalga oshirilib, xar xaftada bir marta 
mashgulotlar  o’tkaziladi.  Matematik  kechalar  xam  ma’lum  sanaga  bagishlab  o’tkazilib, 
o’kuvchilarni  matematikaga  kiziktirishda  muxim  o’rin  egallaydi.  Turli  xil  ommaviy  tadbirlar 
xam o’kuvchilarning matematikaga kizikishlarini tarbiyalashda asosiy axamiyatga ega. 
      Devoriy gazeta chikarishda o’kituvchi kuyidagilarni aks ettirilishiga  aloxida e’tibor berishi 
lozim: turli kizikarli ma’lumotlar: turlicha kiyinlikdagi va kizikarli masalalar berilishi, masalalar 
yechish bo’yicha konkurslar e’lon kilishi; matematika va amaliyot, xayotiy  masalalar va x.k.lar 
bo’yicha  materiallar  bilan  birga  turli  matematik  olimlar  ishlari  va  xayoti  xakida  ma’lumotlar 
bayon  etilishi  zarur.  Bunda  o’kuvchilarning  matematikaga  bo’lgan  kizikishlarini  xisobga  olgan 
xolda  tegishli  materiallar  berib  borilishi  maksadga  muvofik,  shuningdek,  ularni  chikarishda 
matematik to’garak a’zolari faolligini ta’minlash xam muximdir.