Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti hisoblash usullari

Tushuncha  ostiga  kiritish.  U  yoki  bu  obyekt  yoki  munosabat  berilgan  tushuncha 
xajmidan  iborat  obyektlar  yoki  munosabatlar  to’plamiga  mos  ravishda  tegishliligini  isbotlash 
faoliyati tushuncha ostiga kiritish deyiladi. 
        
Maktabda o’kuvchilarning matematik tafakkurini rivojlantirishda isbotlashga doir 
masalalarni yechish muximdir. Ayniksa, algebra darslarida bunday masalalarni yechishga 
o’rgatish uchun yetarli imkoniyatlar mavjud. Ko’p ko’llaniladigan teskarisidan faraz kilish, 
matematik induksiya usullaridan tashkari o’kuvchilarga ba’zi o’ziga xos usullarni xam o’rgatish 
ularning matematik fikrlash faoliyatlarini rivojlantirishga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Ana shunday 
usullarni 7-9-sinf algebra darslarida foydalanish jixatlariga to’xtalib o’tamiz. 
      1. Kontrapozisiya  bo’yicha  isbotlash. Bu usulda  A
 V muloxazani isbot-lash o’rniga V ga 
karama-karshi muloxazani rost deb faraz kilib, A ga karama-karshi muloxazaning xakikatligini 
keltirib chikarishga xarakat kilinadi. Mazkur usul bevosita isbotlash ancha murakkab bo’lgan 
xolda ko’llanib, dastlab o’kuvchilarga A
 V muloxazadan 
В
А 
 muloxazani tuza olish, 
so’ngra esa  isbotlash usulini tadkik etishga o’rgatiladi. Masalan, kiska ko’paytirish formulalarini 
o’rganishda: agar 9a
2
-12as +2v<0 bo’lsa, u xolda  b ≤ 5s
2
   o’rinli bo’lishini isbotlash o’rniga, 
“agar b > 2c
2
 bo’lsa, 
0
2
12
9
2



b
ac
a
   tengsizlik o’rinli bo’lishini isbotlash oson ekanligini 
ko’rsatish mumkin: 
                      
0
)
2
3
(
4
12
9
2
12
9
2
2
2
2








c
a
c
ac
a
b
ac
a