Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti hisoblash usullari

6 – Amaliy mashg'ulot 
MAVZU: MATYEMATIKA O’QITISH VOSITALARI. 
 
1. Matyematika o’kuv ko’llanmasi va darsligi. 
2. Didaktik matyeriallar va ko’shimcha  uslubiy ko’llanmalar. 
3.Matyematika bo’yicha spravochniklar va ma’lumot byeruvchi adabiyotlar bilan ishlash. 

---

 
79
4. Matyematika bo’yicha o’kuv jixozlari. 
 
1.Matyematika  darsligi,  o’kuv  ko’llanmasi  dastur  va  didaktika  talablari  bilan 
aniklanuvchi  o’kitish  maksadlariga  mos  kyeluvchi  matyematika  bo’yicha  bilimlar  asoslarini 
bayon etuvchi kitob xisoblanadi. 
U  kuyidagi  talablarga  javob  byerishi  lozim:  a)  u  o’kuvchilarda    ilmiy  dunyokarash  va 
mantikiy  fikrlashni  rivojlantirishi;  b)  matyematika  bo’yicha  ma’lumotlarni  sistyemali  va  ilmiy 
bayon  kilishi;  v)  uslubiy  nuktai  nazardan  kyetma-kyet  joylashtirilgan  yetarli  sondagi  turli  xil 
masala va mashklarni o’z ichiga olishi kyerak. 
Shuningdyek,  darslik  bayon  kilingan  matyerial  zarurligini  asoslashga  e’tibor  byerishi, 
masalalarning  taksimoti  ,  o’rni  va  axamiyatini  aniklashi,  ko’rgazmalilik  vazifasini  yoritilishini 
ta’minlashi lozim. 
Ukitish vositalariga o’kuv ko’llanmalaridan tashkari, masalalar to’plamlari, ko’rgazmali 
kurollar  va  tyexnika  vositalari  kiradi.  Ukuv  ko’llanmasi  o’kitish  jarayonida  o’kuvchilarga 
byeriladigan axborotni o’z  ichiga oladi. Uni to’gri ko’llaganda o’kuvchilarga  matyematika  fani 
asoslarini  o’zlashtirishga  yordam  byeradi,  bilimlar  bilan  kurollanishga  va  xotirani 
rivojlantirishga  imkon  byeradi.  Xozirgi  zamon  o’kuv  ko’llanmalari  nazariy  ma’lumot  va 
mashklarni  o’z  ichiga  oladi.  Tyeng  kuchli  o’kuv  ko’llanmalar  mavjudligi    bir  tomondan 
o’kituvchining  o’kitishda  o’z  imkoniyatlari  va  o’kuvchilar  bilim  saviyalariga  mos  ravishda 
undan  ijodiy  foydalanishga,  ikkinchi  tomondan,  nazariy  va  amaliy  jixatlarni  o’zaro  muvofik 
xolda bayon etishga, sinf va uy vazifalarini taksimlashni osonlashtiradi. 
Ukuv  ko’llanmasidan  tashkari  xar  bir  sinf  uchun  o’kitish  vositalar  tizimiga  o’kituvchi 
uchun  kitoblar  (uslubiy  ko’llanmalar)  va  didaktik  matyeriallar  kiradi.  Ukituvchi  uchun 
kitoblarda  zarur  tavsiyalar,  masalalarni  yechish  yo’llari  byerilgan,  taxminiy  ryejalashtirish 
kyeltiriladi.  U  o’kitishning  xar  bir  boskichida  erishilishi  zarur  bo’lgan  bilimlar  xajmini  ta’lim 
standartlari  talablari  asosida  aniklab  byeradi.  Didaktik  matyeriallar  esa  mustakil  va  nazorat 
ishlari matnlari, tyestlar va ularni amalga oshirish bo’yicha tavsiyalar xamda javoblarni byeradi. 
Ukuvchilar  bilan  o’kuv  darsligi  ustida  ishni  tashkil  etishda  birinchi  kadam  –  masalalar 
matnini o’kishga o’rgatish  xisoblanadi. Masala o’kilgandan  so’ng  masala shartlarini ajratish  va 
ularni kiska yozuvlarda kayd etish taklif etiladi va bundan so’ng suxbat-izoxlash o’tkaziladi. 
Ukuv ko’llanmasi bilan ishlashda darsning xar bir boskichi xususiyatlarini xisobga olish 
zarur. 
Masalan,  7-sinfda  gyeomyetriya  darsida  yangi  mavzuni  mustakil  o’rganishni  tashkil 
etishda  mos  bandini  o’kish  xamda  tyeoryema  mazmuni  va  uning  isbotini  taxlil  etishlari  talab 
etiladi (5). 
8-9-sinflarda  esa  yangi  mavzuni  o’kuv  darsligi  bo’yicha  o’rganishda  o’kuvchilarga 
mustakil bu mavzuni o’kib kyelish va tushunmagan joylarini savollar orkali ifodalashni toshirish 
mumkin. Masalan, uchburchaklar o’xshashlik alomatlari xakidagi tyeoryemani o’rganib, kolgan 
ikkitasini  sinfda  o’kuv  darsligidan  mustakil  o’rganib  chikish  taklif  etiladi.  Barcha  xollarda 
mustakil  o’rganilgan  isbot  o’kuvchi  tomonidan  sinfda  takrorlanishi,  bunda  o’kituvchi  javob 
byeruvchidan anik va tugri javob byerishga erishishi talab etiladi. 
10—11-sinflarda esa bu ish yana xam takomillashtirilishi o’kuvchilar tyeoryemalar yoki 
mavzularni  mustakil  o’rganib  ma’ruza  yoki  ryefyerat  shaklida  yozib.  Uni  ximoya  kilish  uchun 
tayyorgarlik ko’rishlari zarur buladi. 
Ukuv ko’llanmasi ko’rgazmaliligiga ko’yiladigan talablar kuyidagilarni o’z ichiga oladi: 
a)  bilish  vazifasi  shundan  iboratki  oddiydan  murakkabga  boriladi,  o’kuvchilar  faoliyatini 
ko’rgazmalilik vosita va usullari bilan boshkaradi, nazorat va kommunikativ amallarni bajarishga 
imkon  byeradi;  b)  intrpryetasion  funksiyasi,  turli  xil  byelgi  va  rasmlar  orkali  mavzu  va 
tushunchalar  konkryetlashtiriladi;  v)  estyetik  vazifalari-  uning  ko’rinishi  va  byezalishi 
o’kuvchilarda go’zallikni va estyetik did kabi tuygularni uygotishi uchun xizmat kilishi zarur.