Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti fizika fakulteti astrofizika kafedrasi

kengayuvchandir. Koinotning kengayish tezligi Xabbl qonuni bilan beriladi.  
r
H
v


 
bunda    H  -  ga  Xabbl  doimiysi  deyiladi.  H  –  ning  qiymati  koinotda  olinga 
yo’nalishga bog’liq emas. Hozirgi zamon natijalariga ko’ra H – ning qiymati (50-
100)  km/(
Mpk
s

)  –  ga  tengdir.  H  –  ga  teskari  proporsional  bo’lgan  kattalik  vaqt 
birligida  o’lchanib  Metagalaktika  yoshini  ifodalaydi.  Xabbl  qonuniga  ko’ra 
Metagalaktikaning yoshi t=1/H

10-20 milliard yilga tengdir.  
 
Koinotning  mekroto’lqinli  fonli  radionurlanishi  1965  yili  Amerikalik 
astronomlar  A.  Penzias  va  R.  Vilsonlar  tomonidan  ochilgandir.  Bunday 
nurlanishga  relikt  nurlanishi  deyiladi.  Kosmik  obyektlar  nurlanishidan,  relikt 
nurlanish  2  ta  xususiyati  bilan  farq  qialdi:  Burchak  izotropligi  bilan,  ya’ni 
nurlanishi  intensivligini  koinotda  olingan  yo’nalishga  bog’liq  emasligi  bilan  va 
spektrining Plankli (muvozanatli) xarakterga ega ekanligi bilan farq qiladi. Relikt 
nurlanishni  temperaturasi  T

3K  ga  tengdir.  Bunday  nurlanishning  mavjudligi  bir 
zamonlarda  koinot  portlash  natijasida  tug’ilganligi  sababli  kengayotganligini 
(noustuvor ekanligini) tasdiqlaydi.