Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V

Zariadr va Odatida. 
Midiya shohi G ishtaspning kichik 
ukasi Z arriadr Kaspiy dengizidan Tana (Don)gacha b o ‘lgan 
o 'lk ad a hukm ronlik qilardi. Tananing narigi qirg‘o g ‘ida esa 
O m arg podshohlik qilar edi. Bu shohning O d atid a ismli 
g o ‘zal bir qizi b o r edi.
Odatida bir kun tushida Zariadrni ko'rib, sevib qoladi va 
doim shu sevgi iztirobida qiynaladi. Zariadr Omargga qizini 
so‘ratib, sovchilar yuboradi. Lekin Omarg boshqa farzandi 
b o ‘lmagani tufayli qizi Odatidani begona yurtga uzatishni 
xohlamaydi va uni o 'z yaqinlaridan biriga bermoqchi bo'ladi. 
Bir kuni O m arg qizini kimga berishini sir tutgan holda, o'z 
saroyida to 'y bazmi uyushtiradi. Bazin avjiga chiqqanida, 
qizini chaqirib, unga «Qizim, biz sening to'yingni qilayapmiz, 
shu yerda o'tirganlardan qaysi birini yoqtirsang, o'shanga 
oltin qadahda may tutgin. Seni o 'shanga beramiz» deydi. 
O d a tid a a tro f ig a q a r a b , y ig 'ilg a n la r o ra s id a n sevgani 
Zariadrni axtaradi, uni ko'rm agach, yig'laydi, chunki qiz 
yigitga xabar yuborib, uni ogohlantirib qo'ygan edi. Zariadr 
bu vaqt bir kemachini yollab, uning yordamida daryodan 
o'tadi va skif kiyimida bazm bo'layotgan yerga boradi. U
103

---

ko'zlari yoshga t o ‘la, q o ‘lida qadah tutib turgan Odatidani 
k o ‘radi-da, unga yaqinlashib:
O datida, men Z ariad rm an, m ana men yoningdaman,
- deydi. Qiz q o i i d a g i q a d a h in i yigitga tutadi. Z a r ia d r
Odatidani yetaklab, yashirincha kemachi turgan yerga olib 
keladi va ular birgalashib, Z ariadr yurtiga ketadilar. Omarg 
qizinmg g ‘oyib b o ‘lganidan ogoh b o ‘lgach, xizinatkorlarini 
bir-bir s o ‘roq qiladi. Qiz sevgisidan xab ard o r xizmatchilar: 
«Biz hech narsa bilmaymiz» deb jav ob qiladilar.
Skif shohi Madi taqdiri bilan b o g ‘langan tarixiy voqeada 
midiyalik shohlar o ‘z raqibJarmi yengishming hiyla y o ‘li - 
q o ‘shin b o s h lig ‘ini a ld a b , z iy o fa tg a ta k lif etish, d o ri 
qo'shilgan sharoblar ichirib, behushlantirib q o ‘lga tushirish 
hodisalari bu davrda yaratilgan rivoyat va qissalarda keng 
tasvirlandi. Shiroq esa midiyaliklam i boshqacha y o ‘l, y a ’ni 
midiyacha usul bilan emas, balki qahramonlik tuyg‘usi bilan 
m a g ‘lub etadi. Saklar q o ‘llagan hiyla chinakamiga jasorat, 
bir jo n n i qu rb o n qilib, b u tun el va m am lakatni asrab qolish 
xususiyatiga egadir. Shiroq q u lo q -b u rnm i kesib, taniga 
ja ro h a t yetkazib. o'zini saklardan ja b r k o 'rg a n kishiday 
ko 'rsa tib va Midiya shohi D oroni butun boshliq qo'shini 
bilan m a g 'lu b etishi q ahram o n lik ka xos hiyladir. Uning bu 
ja s o r a tid a tu rkiylarning xoqon va q o 's h in boshliqlarim 
halok etgan bosqinchilardan o ‘ch olish ruhi seziladi.
A sar qahram onining nomi, ehtimol, Sak ch o ‘poni katta 
bir qo'shinni talofatga yetkazgandan so'ng, fors askarlari 
tom onidan berilgan b o ‘lishi. kerak. C hunki sherak 
sher 
bola, dovyurak, q o ‘rqm as m a ’nosini beradi. Hozirgacha 
b a rc h a ad abiy tarixiy m a n b a la rd a g i «Shiroq», «Sirak» 
afsonalari h a m d a ulardagi sh u n d ay nomli q ah ra m o n n i 
Sherak deb atash m aqsadga muvofiqdir.