Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V

quvar ekan, y o ‘lda ayyor K o‘sa unga peshvoz chiqdi. 0 ‘zini
D oro va Qaysardan jabr chekkan kishi deb k o ‘rsatdi.
Kunbotir o ‘zini Oysuluvning o ‘g ‘li deb tanishtirdi va onasi
Dorodan jabr ko'rganlarga mehr k o‘rsatishini aytdi. K o‘sa
Kunbotir va uning yigitlarini g‘orga mehmondorchilikka
ta k lif etdi. Shundan so 'n g K o'sa K unbotirni Eronga
jo'natadigan, o ‘zlari esa Oysuluv huzuriga boshpana so ‘rab
boradigan b o‘ldi.
Ayyor K o‘sa Kunbotir bilan qirq yigitini mehmon qildi.
Qizlar may to ‘la kosalar uzatdi. Ular mast bo'lishdi. Ayyor
k o ‘sa K u n b o tirn in g tu lp o rin i m inib, lashkar to rtib
kelayotgan Qaysarga peshvoz chiqdi. Ular Kunbotir va
uning qirq yigitini bandi qilishdi.
T og ‘da qolgan lashkarlar Kunbotir va qirq yigiti «ovga
boramiz», deb daraksiz ketganligidan xavotir oldilar va
100

---

u la rn i izlab l o q q a c h iq d ilar. T o g ‘d a m o ‘ri- m a la x d a y
b o s tir ib k e la y o tg a n la sh k a rn i k o ‘rib. k a y fla ri uchdi. 
K unbotir va yigitlari bandi bo'lganini sezishdi. Q aysar va 
K unbotir lashkarlari o 'rtasid a jan g bo'ldi. Kunbotirning 
qo'shini yengildi. Qaysar K unbotir va uning qirq yigitini, 
b o s h q a b an d i a s k a rla rn i h a y d a b , E ro n g a keldi. D o ro
Kunbotirni zindonga soldi. Qirq yigitini dorga osdi. so'ngra 
p ahlav o n Q aysarga T u ro n g a borib, O ysuluvni o 'ld irib, 
m am lakatini Eronga tobe qilib kelishni buyurdi.
Oysuluv Qaysardan qochib, T u ron g a sog'-om on kelgan 
o d a m la r d a n K u n b o tir asir b o 'lg a n in i eshitdi. O ysuluv 
D oroga qarshi qo'shin to'play o tg an edi. Eron elchisi xat 
keltirdi. X atd a Tu ro n Eronga tobe bo'lishi talab qilingan 
edi. A gar Oysuluv bunga rozi bo'lm asa, zindondagi o'g'lini 
o'ldirish, Oysuluvni bandi qilishi ham aytilgandi. Nom aning 
bir chetiga Qaysar Oysuluv menga tegsa, zin dcndan o'g'lini 
chiqaram an, ham o'zi, ham o 'g 'li o 'lim dan om on qoladi, 
deb bitilgan edi.
X a t n i o ' q i b . O y s u l u v n in g q a h r i k e ld i, e l c h ila r g a
m am lakatim ni Eronga bermayman, D o ro bilan Qaysarni 
o'ldirib, Kunbotirning o'chini olaman, deb javob berdi.
Bu paytda Oysuluvning o'g'li K unbotir D oroga bandi 
bo'Igani va zindonga tushgam Qaysarning qizi Oftoboyning 
qulog'iga yetdi. Ofloboy unga g'oyibona oshiq bo'ldi. Zindon 
qorovuliga tanga berib, uning visoliga yetdi. Oftoboy Doro 
va otasi Qaysar Oysuluvga elchi yuborgani va ular qaytib 
kelganligi haqidagi xabarni aytdi. Qaysar yana qo'shin to'plab, 
Turonga jo'nadi. Bu haqda Oftoboy yana Kunbotirga xabar 
b erd i. K u n b o tir O f to b o y g a bir tu t a t q i berdi. Uni oti 
saqlanayotgan joyda tutatishni aytdi. Ot jonivor Kunbotirni 
zindondan ozod qildi. Kunbotir Oftoboy bilan v a’dani bir qildi 
va Dorodan o'ch olish uchun jangga jo 'n a b ketdi.
A s q a r t o g ' e t a g id a E ro n va T u r o n l a s h k a r l a r i
to 'q n a s h d i l a r . O ysuluv e rk a k lib o sid a j a n g qildi. O 'z
1 0 1

---

merganlari bilan Qaysarning devlariyu lak-lak lashkarlari 
bilan urushdi. K unbotir h am tulpom i qistab jangga yetib 
keldi. Oysuluv qarasa, Eron podsholarining kiyimini kiygan, 
bir alp yigit Qaysarning qo'shiniga b o 'n d a y tashlanib, hujum 
qilmoqda. Oysuluv urushda Qaysarni yengdi, bir qilich soldi, 
boshi otdan dumalab ketdi. Jangda Turon lashkarlari g‘olib 
keldi. Kunbotir o n asig ao ‘zini tanitdi. O n a v a o ‘g ‘il lashkarga 
bosh b o iib , Eronga yurish qildi. Ular Doroning shahriga 
kirib bordilar. D oro saroydan chiqib qochdi. Kunbotir uning 
izidan quvib, D oroning kallasini oldi.
Oftoboy g o ‘zal qizlari bilan Oysuluv va Kunbotirni kutib 
oldi. Oysuluv Oftoboyni o ‘g ‘li Kunbotirga nikoh qilib berdi.
«O ysuluv» d o s to n id a q ad im iy q a tla m asos b o ‘lgani 
holda, yangi syujetlar h am kiritilgan. Qadimiylik Eron shohi 
D o r o , t u r k i y m a l i k a O y s u lu v v a u n i n g o ‘g ‘li 
m unosabatlarida ko'rinadi. D ostonda «Alpomish» eposiga 
xos ta sv irlar ( K u n b o tirn in g hiyla - m a st h o ld a q o ‘lga 
olinishi) ham mavjud. T urkiy malikalarning qahramonligi, 
jasorati, shuningdek, sevgida sadoqati «M alika Sparetra», 
« Z a ria d r va O d a tid a » q issalarid a h am badiiy ifodasini 
topgan.