Alifatik amino kislotalar ta'rifi

Alifatik birikmalarga misollar

Etilen, izooktan, atsetilen, propen, propan, skalol va polietilen alifatik birikmalarga misol bo'ladi. Eng oddiy alifatik birikma metan, CH4.

Alifatik birikmalarning xususiyatlari

Alifatik birikmalarning eng muhim xususiyati shundaki, ularning ko'plari yonuvchan. Shuning uchun alifatik birikmalar ko'pincha yoqilg'i sifatida ishlatiladi. Alifatik yoqilg'ining misoli metan, asetilen va suyultirilgan gaz (LNG).

Alifatik kislotalar

Alifatik yoki elifatik kislotalar nonaromatik uglevodorodlarning kislotalaridir. Alifatik kislotalarga misollar: butir kislotasi, propion kislotasi va sirka kislotasi

1. 
   Alifatik monokarbon kislotalar, ularning klassifikatsiyasi va nomenklaturasi. Olish usullari: birlamchi spirtlarni, aldegidlarni, alkenlarni, alkilbenzollarni oksidlash; nitrillar va karbon kislotalarning boshqahosilalarini gidrolizlash, metallorganik birikmalar asosida sintez qilish, malon efiri asosidagi sintezlar. Chumoli va sirka kislotalarini olish.
   

2. Karboqsil gruppasining tuzilishi. Karbon kislotalarning fizik-kimyoviy xossalari – assotsiatsiya, dissotsiatsiya, o‘rindosh guruhlarning kislotalilikka ta’siri. Kislotalarni galogenlash (Gel-Folgard-Zelinskiy reaksiyasi). Pirolitik ketonizatsiya, Kolbe reaksiyasi bo‘yicha elektroliz, dekarboqsillash.

   
   

3. Galogenangidridlar – fosfor galogenidlari, tionil xlorid, benzoil xlorid yordamida olish. Xossalari: nukleofil reagentlar bilan reaksiyalari (suv, spirtlar, ammiak, aminlar, gidrazin, metallorganik birikmalar). Aldegidlarning Rozenmund bo‘yicha va metall gidridlari yordamida qaytarilishi.

   
   

4. Murakkab efirlar. Murakkab efirlarni metallar va metall gidridlari bilan qaytarish reaksiyalari, xlorangidridlarga va angidridlarga nisbatan elektrofilligi, nukleofil reagentlar bilan reaksiyalari (gidroliz va pereeterifikatsiya, aminlar bilan reaksiyalari, murakkab efir kondensatsiyasi). Amidlar: karbonil va amin gruppasining o‘zaro ta’siri, va bu ta’sirning amidlarning kislota-asos xossalaridagi oqibati. Amidlarning nukleofil reagentlarga nisbatan reaksion qobiliyati (gidroliz, qayta amidlash), aminlarga aylantirish (qaytarilish, Gofman qaytaguruhlanishi). Nitrillar – litiy alyumogidrid bilan qaytarish , nukleofil reagentlar bilan reaksiyalari (gidroliz, Magniy organik birikmalar bilan reaksiyalari).

   
   

7.5. Alifatik dikarbon kislotalar, ularning klassifikatsiyasi va nomenklaturasi. Olish usullari: sikloolefinlar va siklik ketonlarni oksidlab parchalash, polialkilbenzollarni oksidlash. Asosiy vakillari: oksalat (shavel) kislotasi, dietiloksalatning murakkab efirli kondensatsiyasi. Malon kislotasi: malon efiri ishtirokidagi sintezlar, Mixael sintezi, aldegidlar bilan kondensatsiyalanish (Knevenagel reaksiyasi). Kahrabo kislotasi va uning angidridi, imidi, N-bromsuksinimid. Adipin kislotasi. Dikman kondensatsiyasi. Dikarbon kislotalar efirlarining atsiloin kondensatsiyasi o‘rtacha makrotsikllarni sintez qilish usuli sifatida.

7.6. Aromatik dikarbon kislotalar, sintez usullari – dialkilbenzollarni va naftalinni oksidlash. Ftal kislotasi – siklik va yuqori molekulyar hosilalarning olinishi. Ftal angidridi, uning organik sintezda triarilmetan buyoqlarini olishda ishlatilishi. Ftalimid va uni aminlar sintezida ishlatilishi (Gabriel reaksiyasi).

Tereftal kislotasi, uni sanoatda olish usullari. Dimetiltereftalat va uni sanoatda ishlatilishi.

7.7. α, β-To‘yinmagan karbon kislotalar va ularning hosilalari. Atsetilendan, galogen- va gidroksikarbon kislotalardan sintez qilish usullari. Akril va metakril kislotalar – sintezi va ahamiyati. Tabiiy to‘yinmagan karbon kislotalar. α, β-To‘yinmagan karbon kislotalar elektron tuzilishining α, β-to‘yinmagan aldegid va ketonlar, hamda nitroalkenlarning elektron tuzilishlari bilan o‘xshashligi.