Али Ҳасанов геосиёсат озарбайжончадан Бобохон муҳаммад шариф таржимаси Тошкент

“Саҳродаги бўрон” (1991 йил 17 январь – 28 февраль)
– 
АҚШ ва Ғарб давлатлари биргаликда Ироққа қарши амалга 
оширган ҳарбий операция. Ироқ 1990 йил августда Қувайтни босиб 
олган эди.

“Сейсмик” геосиѐсий зоналар
- Шаклланган геосиѐсий 
маконнинг парчаланишидан кейин вужудга келади. Бу вақтда эски 
сиѐсий, иқтисодий ва этник чегаралар юзага чиқади. Буни 
СССРнинг парчаланиши мисолида яққол кўриш мумкин. 
Сепаратизм 
– Қандайдир ҳудудни ажратиб олишга 
йўналтирилган хатти-ҳаракатларни амалга ошириш. 
Сиѐсатда биполярлик (икки қутблилик) 
– “Кучлар нисбати” 
системасининг вариантларидан бири. Бу системани ташкил 
қилувчи барча элементлар янада кучлироқ (биринчи навбатда, ядро 
қуролига эга бўлган) икки асосий куч маркази (қутб) атрофида 
бирлашади. Икки қутблилик Иккинчи Жаҳон урушидан кейин 
халқаро муносабатларнинг ўзига хос хусусиятига айланди. Ўша 
вақтда иккита улкан давлат –ўз атрофига иттифоқчиларини 
тўплаган СССР ва АҚШ жаҳоннинг асосий куч марказларига 
айланган эди. Икки лагер ўртасидаги муносабатлар ихтилоф, 
рақобат ва мафкуравий кураш билан характерланарди. “Совуқ 
уруш” даврининг икки қутблилиги XIX аср ва XX аср биринчи 
ярмига хос кучлар мувозанати ўрнига қарор топган эди. 
Сиѐсатда кўпқутблилик 
– “Кучлар нисбати” системасининг 
вариантларидан бири. Ўз куч-қудратига кўра у ѐки бу даражада 
муқояса этилиши мумкин бўлган бир нечта куч ѐки кўп куч 
марказларининг ўзаро ҳаракати бу системанинг характерли 
хусусиятидир. 1960 йилларнинг охиридан бошлаб кўпқутбли 
жаҳоннинг пайдо бўлиши учун шароитлар шакллана бошлади. Ўша 
вақтдан бошлаб АҚШ ва СССР билан бирга Хитой, Япония ва 
Ғарбий Европа жаҳон куч марказларига айлана бошлади. 
 Сиѐсий география
– Жаҳон харитасининг шаклланишини, 
сиѐсий кучларнинг 
жойлашуви ва ҳудудий бирикувини 

---

491 
ўрганадиган ижтимоий-географик фан. Давлат ҳокимиятининг 
турли органларига сайловлар натижаларини ўрганадиган электорал 
география унинг йўналишларидан биридир.