Али Ҳасанов геосиёсат озарбайжончадан Бобохон муҳаммад шариф таржимаси Тошкент

Либерал” империя 
– Бошқа давлатларнинг ташқи ва ички 
сиѐсатини аниқлаб берувчи сиѐсий бошқарув шакли.Халқаро 
муносабатларнинг глобаллашуви шароитида реал ҳарбий-сиѐсий, 
иқтисодий ва технологик устунликка эга бўлган АҚШ жаҳон 
империясига (Pax Amerika) айланди. Фақат давлатнинг қонундан 
устунлигигина эмас, балки Ер куррасининг исталган минтақасида 
(ҳаѐтий манфаатлар зонасида) “чексиз” адолатга эришиш учун 
қурол ишлатиш ҳуқуқи империячилик тафаккурига хос 
хусусиятдир. Британия империяси капитал, маданият ва 
инсонларни экспорт қилувчи мамлакат бўлган, Америка империяси 
эса капитал ва мигрантларни (инсон капитали)ни импорт қилувчи 
мамлакатдир. 
Либерал 
интернационализм
– 
Пролетар 
интернационализмининг тескариси бўлган геосиѐсий стратегия. 
Янги геосиѐсат АҚШ президенти Вудро Вильсоннинг либерал дунѐ 
тартиботи тўғрисидаги дастурида илгари сурилган. Стратегия 
машҳур америка географи И.Боуменнинг “Янги дунѐ” (1921) 
китобида назарий томондан асослаб берилган. У 1917–1950 
йилларда ташқи ишлар кенгашини бошқарган эди. Россияда 
пролетар инқилобининг ғалабаси Американинг яккаланиш 
сиѐсатидан воз кечиш, либерал интернационализм тамойилларини 
ѐйиш асосида халқаро ишларда анча фаолроқ қатнашиши 
заруриятини тақозо этди. Жаҳон воқеаларининг бориши танланган 
стратегиянинг актуал бўлганини кўрсатди. Бу стратегия 1933–1945 

---

475 
йилларда президент Ф.Рузвельт даврида янада ривожлантирилди. 
Авиациянинг ривожи Америка ҳудудини қўл етадиган қилиб қўйди. 
Герман геосиѐсатининг тажовузкорлиги Американинг Европа ва 
жаҳон ишларига кўпроқ аралашишини талаб қилди. 
Лист Фридрих (1789-1846)
– немис иқтисодиѐтчиси, 
геоиқтисодиѐтнинг асосчиларидан бири. У томонидан илгари 
сурилган Божхона иттифоқи ғояси 1833–1834 йилларда Германияда 
амалга ошрилди. Ф.Лист “Сиѐсий иқтисоднинг миллий системаси” 
(1841) асарида ишлаб чиқарувчи кучлар назариясини ишлаб чиқди.
У “ақл капиталини” миллат бойлигининг асосий манбаи ва ишлаб 
чиқарувчи кучларнинг таркибий қисми ҳисоблаган эди. Лист 
давлатнинг иқтисодий ҳаѐтга фаол аралашувини талаб қиладиган 
“тарбиявий протекционизм” ғоясини ривожлантирди.