Algoritmlash p65. p65

Dastur va dasturlash  tillari
M a’lum ki,  kom pyuter  texnikasidan  samarali  foydalanish  ik k i 
qism —  texnik va  dasturiy ta ’m inotning  u zviylig in i talab  etadi.  Bu 
u z v iy lik   kom pyuter  te xn ik  ta ’m in o tin in g   ja d a l  sur’ atlar  b ila n  
takom illashib borishiga mos dasturiy ta’m inotni ham keskin sur’atlar 
b ila n   rivojlanishiga  sabab  b o ‘la di,  va  aksincha.  Buning  sababi 
m a’lu m ,  mos  d a stu riy  ta ’ m in o ts iz   har  qanday  ko m p yu te r 
«qimmatbaho  o‘yinchoq»  bo ‘lib   qolaveradi.
M a’lu m ki,  kompyuterda b iro r masalani hal  qilish uchun  avval 
uning qandaydir nusxasi olinadi va algoritm i tuziladi,  so‘ng mazkur 
a lg o ritm   m a ’ lu m   b ir   q o n u n -q o id a la r  asosida  k o m p y u te r 
tushunadigan  ko ‘rsatma  va  buyruqlar  shaklida  yoziladi.  H o sil 
bo ‘lgan  m atn  kom pyuter  tilid a   yozilgach,  dastur  deb  ataladi. 
Demak, dastur — b iro r masalani yechish uchun kompyuter bajarishi 
m um kin bo ‘lgan  ko ‘rsatmalarning  iz c h il  ta rtib i  ekan.
Kom pyuter uchun  dastur  tuzish jarayoni  dasturlash va  dastur 
tuzadigan  kishi  dasturchi  deyiladi.  Kom pyuter tushunadigan  «til» 
esa  dasturlash  t ili  deb  ataladi.
Dasturlash tilla rin i shartli ravishda quyidagi uch guruhga ajratish 
mumkin:
Dasturlash  tilla r i  ta rixid a n .  Dasturlash 
tilla ri,  asosan,  ikkin ch i jahon urushidan keyin 
yaratila  boshlandi.  Am m o  uning  boshlanish 
ta rix i  ancha  olis  yillarga borib  taqaladi.
A rxeologik  qazilm alarda  to p ilg a n   sopol 
taxtachada bundan 3800 y il o ld in  (eramizdan 
avvalgi  1800 y illa r)  B obilda foiz b ila n  bog‘liq  
m urakkab  a m a lla r  a lg o ritm i  k e ltirilg a n . 
U nda  aniq  masala  ishlangan  b o ‘lib ,  agar 
bug‘doy  h o s ili  y ilig a   20%  dan  oshib  borsa, 
uning  m iq d o ri  ik k i  m arta  o ‘ sishi  uchun 
necha  y il  va  oy  kerak  b o ‘lis h   a lg o ritm i 
tuzilgan.
197

---