Algoritmlash p65. p65

Yangi  tuzilmani  qo‘Mash:  Oshiruvchi
62

---

4 .4 -   masala
0  sonidan 729  sonini  30  qadamdan oshirmasdan hosil  qiling.
Yangi  tuzilmani  qo‘llash:  Baga
Ijrochi Baqa uchun soddalik va aniqlik maqsadida belgilashlar 
kiritamiz,  ya’ni  ko‘rsatmalari  oldinga  d,  oldinga  k,  orqaga  m  va 
orqaga  h  b o ‘lganda  Baqa(d;  k;  m;  h)  deb  belgilab  olamiz.  II 
bobda  ko‘rilgan  Baqa(1;  2;  1;  2)  uchun  ko‘rsatmalar 4  ta  edi: 
oldinga  1 
oldinga  2 
orqaga  1 
orqaga 2
4 .5 -   masala
Baqa  n  ta bargli nilufarning  1  tartib  raqamli bargiga tushdi.  U 
barcha  pashshalarni  yeb  n  tartib  raqam li  barg  ustiga  borish 
algoritmini  tuzing.
Javob:  Yechim juda  sodda:
TAKRORLANSIN n MARTA 
oldinga  1 
TAMOM
4 .6 -   masala
Baqa toq sondagi n ta bargli nilufarning  1 tartib raqamli bargiga 
tushdi.  U  barcha  pashshalarni  yeb  2  tartib  raqamli  barg  ustiga 
borish  algoritmini tuzing.
Yechim.  Masala  shartida  Baqaning  boshlang‘ich  nuqtasi  va  n 
soni toq ekanligi berilgan.  Demak, toq tartib raqamli barglar ustida 
sakrab  oxirgi  nuqta  n  ga  borish  uchun  oldinga  2  ko‘rsatmasini 
kerakli  marta  qo‘llaymiz.  Mayli-ku,  lekin  necha  marta?  Bu juda 
oson:  s o n = ( n —1):2  m arta  (n-1  soni  juft  ekanligini  tekshirib 
ko‘ring).  Endi  algoritmni yozish mumkin:
TAKRORLANSIN son  MARTA 
oldinga  2 
TAMOM
Baqa  n  tartib  raqamli  barg  ustida  ko‘p  qololmaydi,  shuning 
uchun  masalani  tezroq  hal  etishimiz  kerak.  Baqa  endi  orqaga  2 
ko‘rsatmasini  qo‘llay olmaydi,  chunki u  sakrab  o‘tib  ketgach,  toq 
tartib  raqamli barglar suv  ostida ko‘rinmay qoldi.  Lekin juft tartib 
raqamli barglar orasida bitta barg  sig‘adigan masofa qoladi.  Oxirgi
63

---

n  tartib  raqamli  bargdan  (n-1)  tartib  raqamli  barg  ustiga  o ‘tish 
uchun orqaga 1 ko‘rsatmasini qo‘llaymiz.  Endi Baqa yana ikkitalab 
sakrashga  majbur,  ya’ni  orqaga  2  ko‘rsatmasini  son-1  marta 
qo‘llaymiz  (to‘g‘riligini  tekshirib  ko‘ring),  demak,  to ‘liq  algoritm 
quyidagicha  bo‘ladi:
TAKRORLANSIN son MARTA 
oldinga  2 
TAMOM 
orqaga  1
TAKRORLANSIN son-1  MARTA 
orqaga 2 
TAMOM
Baqani  bu  algoritmni  bajarishidagi  sakrashlari  quyidagi  4.2- 
rasmda  strelkalar bilan  ko‘rsatilgan.
4.4-m ashq
Baqa  toq  sondagi  n  ta  bargli  nilufarning  2  tartib  raqamli 
bargiga  tushdi.  U  barcha  pashshalarni  yeb  1  tartib  raqamli 
barg  ustiga  borish  algoritmini  tuzing.
Yo‘llanma.  Agar  Baqa  2  tartib  raqamli bargdan  keyin  3  tartib 
raqam li  bargga  o ‘tsa,  hech  qachon  1  tartib  raqam li  bargga 
qaytolmaydi.  Shuning  uchun,  juft  tartib  raqamli  barglar  orqali 
o‘ng  tomonga borish  lozim.
Xulosa. 
Baqa ikkita yonma-yon turgan barglarga  sakrab,  o‘ng 
tomonga  o‘tgan  b o ‘lsa,  u  hech  qachon  bu  barglarni  chap 
tomoniga  o ‘ta  olmaydi  va  aksincha,  chap  tomonga  o ‘tgan 
bo‘lsa, u hech qachon bu barglarni o‘ng tomoniga o ‘ta olmaydi.
4.7-m asala
Baqa juft sondagi n ta bargli nilufarning  1 tartib raqamli bargiga 
tushdi.  U  barcha  pashshalarni  yeb,  2  tartib  raqamli  barg  ustiga 
olib  boradigan  algoritm  tuzing.
64

---

Yo‘llanma.  Avvalgi  masalalar  yechimidan  foydalaning.
4 .8 -   masala
Baqa toq sondagi n ta bargli nilufarning  1 tartib raqamli bargiga 
tushdi.  U barcha pashshalarni yeb, juft songa teng  b tartib raqamli 
barg  ustiga  olib  boradigan  algoritmini  tuzing.
Yo‘llanma.  Baqa  oldinga  1  ko‘rsatmasini  qo‘llab  (b-1)  tartib 
raqamli  barg  ustiga  boradi.  Keyin  esa  4.6-masala  yechimidan 
foydalaniladi.
4 .9 -   masala
Baqa juft sondagi n ta bargli nilufarning  1 tartib raqamli bargiga 
tushdi.  U barcha pashshalarni yeb juft  songa teng  b tartib  raqamli 
barg  ustiga  olib  boradigan  algoritm  tuzing.