Algoritmlarni yaratish usullari va turlari

MAVZU:

ALGORITMLARNI YARATISH USULLARI VA TURLARI.

O'quv modul birliklari

Algoritmning xossalari

Algoritmlarni tasvirlash usullari

Algoritm tushinchasi

ALGORITM SO’ZI QAYSI O’ZBEK MUTAFAKKIRI ISMIDAN KELIB CHIQQAN?

Buyuk o’zbek mutafakkiri Al-Xorazmiyning

(783-855) ishlari bilan yevropaliklarning birinchi

bor tanishishi bilan bogliqdir. Bu ilmiy ishlar ularda

juda chuqur taasurot qoldirib, algoritm (algoritm)

so’zining kelib chiqishiga sabab bo’ldiki, u

Al-Xorazmiy ismining lotincha aytilishidir.

A l g o r i t m - bu biror masalani yechish uchun bajarilishi zarur bo’lgan buyruqlarning tartiblangan ketma-ketligidir. Har bir algoritm aniq va tugallangan qadamlarga bo’lingan bo’lishi kerak.



Algoritm tushunchasi

ALGORITMNING XOSSALARI

1-xossa. Diskretlilik

2-xossa. Tushunarlilik

3-xossa. Aniqlilik

4-xossa. Ommaviylik

5-xossa. Natijaviylik

ALGORITMNING DISKRETLILIK XOSSASI

1-xossa. Diskretlilik, ya’ni algoritmni chekli sondagi oddiy ko’rsatmalar ketma-ketligi shaklida ifodalash mumkin. Tugallanlangan amallar ketma-ketligi qadam deyiladi. Demak, algoritm chekli qadamlardan iborat bo’lishi kerak.

ALGORITMNING TUSHUNARLILIK XOSSASI

2-xossa. Tushunarlilik, ya’ni ijrochiga tavsiya etilayotgan ko’rsatmalar uning uchun tushunarli bo’lishi shart, aks holda ijrochi oddiy amalni ham bajara olmay qolishi mumkin. Har bir ijrochining bajara olishi mumkin bo’lgan ko’rsatmalar tizimi mavjud.

ALGORITMNING ANIQLILIK XOSSASI

3-xossa. Aniqlik, ya’ni ijrochiga berilayotgan ko’rsatmalar aniq mazmunda bo’lishi lozim hamda faqat algoritmda ko’rsatilgan tartibda bajarilishi shart. Algoritmning har bir qoidasi aniq va bir qiy­matli bo’lishi zarurki, bunda vaqtning biror daqiqasida olin­gan miqdorlar qiymati vaqtning shundan oldingi daqiqasida olingan miqdorlar qiymati bilan bir qiymatli aniqlangan bo’ladi.

ALGORITMNING OMMAVIYLIK XOSSASI

4-xossa. Ommaviylik, ya’ni har bir algoritm mazmuniga ko’ra bir turdagi masalalarning barchasi uchun yaroqli bo’lishi lozim. Algoritm.bitta masalani yechish uchun emas balki shunga o’xshash turdosh masalalar sinfini hal etish uchun xizmat qiladi

Masalan, ikki oddiy kasr umumiy maxrajini topish algoritmi har qanday kasrlar umumiy maxrajini topish uchun ishlatiladi.

ALGORITMNING NATIJAVIYLIK XOSSASI

5-xossa. Natijaviylik, ya’ni har bir algoritm chekli sondagi qadamlardan so’ng albatta natija berishi lozim. Algoritm masalaning еchimiga chеkli sondagi qadamlar ichida olib kеlishi yoki masalani "еchib bo’lmaydi" dе­gan xabar bilan tugashi kеrak.

ALGORITM TURLARI

dеb hеch qanday shartsiz faqat kеtma-kеt bajariladigan jarayonlarga aytiladi.

dеb shartlarga muvofiq bajariladigan ko’rsatmalardan tuzilgan algoritmga aytiladi.

dеb biron bir shart tеkshirilishi yoki biron paramеtrning har xil qiymatlari asosida algoritmda takrorlanish yuz bеradigan jarayonlarga aytiladi.

ALGORITIMNI TURLI USULLAR BILAN IFODALASH MUMKIN:

so’z bilan;

formulalar orqali;

blok-sxemalar shaklida;

algoritmik tillar orqali

Berilga a,b,t – larninig qiymatlari uchun ShKda qo’yidagi funksiyaning qiymatini hisoblang.



Basic

Pascal

Delphi

Ci

Ci++

ALGORITMNI BLOK-SXEMA KO’RINISHDA TASVIRLASHDA QUYIDAGI SHAKLLARDAN FOYDALANILADI

algoritmni boshlanishi va tugashini ifodalovch bloki;

o’zgaruvchilar va o’zgarmaslarni kiritish bloki;

xisoblash jarayonlarini amalga oshirish bloki;

shart tekshirish bloki;

sikl blogi (takrorlanuvchi);

qism dasturi bloki;

chop etish bloki.

Masalalarni kompyutеrda yechish bosqichlari.

MASALANI KОMPYUTERDA YECHISHNING QUYIDAGI BОSQICHLARI MAVJUD

Masalani qo’yilishi

Masalani matеmatik modеlini tuzish;

Hisoblash algoritmini ishlab chiqish;

Dasturlash tilida algoritmga mos dastur tuzish;

Dasturni kompyuter xotirasiga kiritish va natija olish;

Oingan natijalarni tahlil qilish.

CHIZIQLI JARAYON UCHUN NAMUNA MISOL

Tarmoqlanuvchi jarayon uchun namuna misol

Takrorlanuvchi jarayon uchun namuna misol

Mavzu bo'yicha nazorat test!

Ketma - ketlikni toping!

A) Hisoblash algoritmini tuzish

C) Masalani qo’yilishi



F) Масаланинг матeматик модeлини тузиш

E) Algoritmik tilda dastur tuzish

B) Dasturni kompyuter xotirasiga kiritish va tuzatish

D) Olingan natijalarni tahlil qilish

1-bosqich

2-bosqich

4-bosqich

3-bosqich

5-bosqich

6-bosqich