Al-xorazimiy nomidagi urganch davlat universiteti

«Ismat  ud-Dunyo  vad-Din 
Ulug’  Turkon  malika  niso  al-olamiyn»,  «Dunyo  va  uning  pokdomoni,  Ulug’ 
Turkon,  olam  ayollarining  malikasi» 
degan  yozuv  bitilgan  edi)  ularga  tayanib 
katta  hokimiyatga  ega  bo’ldi,  o’z  homiyligidagi  odamlarning  yuqori  lavozimlarni 
egallashini  ta’minladi.  Natijada  bu  alohida  turk  harbiy-feodal  tabaqasi  paydo 
bo’lishiga olib keldi va amalda xorazmshohlar davlatining inqiroziga sabab bo’ldi.
1200  yilning  avgust  oyida  Xorazmshohlar  taxtiga  Takashning  o’g’li 
Qutbiddin  Muhammad  o’tirdi  (1200-1221  yy)  va  otasining  Aloviddin  laqabini 
qabul  qildi.  U taxtga  o’tirishi  bilanoq  ayrim  muammolarga  duch kelgan bo’sa-da,
58

---

ularni  zudlik  bilan  bartaraf  etib,  1203  yilda  qoraxitoylarning  yordami  bilan 
Xurosonni bosib oldi. Undan keyin esa Hirot va uning atroflarini egalladi.
Aloviddin Muhammad  1207 yilda Movarounnahrga yurish qilib, Buxorodagi 
Sanjar  qo’zg’olonini  bostirdi  va  Buxoroni  egalladi.  Xorazmshoh  1210  yilda 
qarluqlar  bilan  ittifoq  to’zib  qoraxitoylar  ustiga  yurish  qildi.  Bu  yurish 
Xorazmshohning  g’alabasi  bilan  tugadi  va  u  qoraxitoylarning  O’zganddagi  boy 
xazinasini  qo’lga  kiritdi.  Umuman,  Aloviddin  Muhammad  1210  va  1212  yillarda 
qoraxitoylarga  ikki  marta  qaqshatqich  zarba  berib  ularni  butunlar  tor-mor  etdi. 
Buning  natijasida  uning  obro’yi  oshib  ketib  ikkinchi  Iskandar,  ikkinchi  Sulton 
Sanjar  laqablarini  olishga  mo’sharraf  bo’ldi.  Aloviddin  Muhammadning  say’i- 
harakatlari  tufayli  1217  yilga  kelib  butun  Movarounnahr,  Ozarbayjon,  Eron, 
Xurosondan  Hindistongacha  bo’lgan  yerlarda  Xorazmshohlar  hukmronligi 
o’rnatildi.  Ammo,  mamlakatning  ichki  siyosiy  holati  mustahkam  emas  edi.  Bu 
holat mug’ul bosqini paytida yaqqol nomoyon bo’ldi.