Ал ва КҲК лар Физика курси молекуляр физика бўлимининг Э

Термодинамиканинг биринчи қонуни
Энергиянинг сақланиш ва айланишининг иссиқлик ҳодисаларига қўлланилган қонуни термодинамиканинг биринчи қонуни деб аталади.
Маълумки, термодинамикада оғирлик марказининг вазияти амалда ўзгармайдиган жисмлар ўрганилади. Бундай жисмларнинг механик энергияси ўзгармайди, фақат исҳки енергияси о`згариши мумкин.
Биз юқорида системани ички энергияси иш бажариш ҳисобига ёки атрофдаги жисмлар билан иссиқлик алмашиниши ҳисобга ўзгариладиган жараёнларни кўриб чиқдик. Умумий ҳолда система бир ҳолатдан бошқа ҳолатга ўтганда ички энергия бир вақтнинг ўзида иш бажариш ҳисобига ҳам, иссиқлик узатиш ҳисобига ҳам ўзгаради.
Термодинамиканинг биринчи қонуни мана шундай умумий ҳоллар учун таърифланади ва учта катталикни ўзаро боғлайди.
Система бир ҳолатдан бошқа ҳолатга ўтганида унинг ички энергиясининг ўзгариши ташқи кучлар система устидан бажарган иш ( ) билан системага узатилган - иссиқлик мидорининг йииндисига тенг:
(1)
Агар система ташқи таъсирлардан муҳофазаланган бўлса, система устида иш бажарилмайди, яъни ва бу система атрофидаги жисмлар билан иссиқлик алмашмайди, ( ) демак, бу ҳолда ёки . Яккаланган системанинг ички эенергияси ўзгармайди.
Бу ҳолда ташқи жисмларнинг система устида бажарган иши кўриб чиқилади, яъни бунда эканлигини ҳисобга олсак, термодинамиканинг биринчи қонуни қуйидагича ёзилади:
(2)
Демак системага берилган иссиқлик миқдори системани ички энергиясини ўзгаришига ва системанинг ташқи жисмлар устида иш бажаришига сарф этилади.
Термодинамиканинг биринчи қонунидан абадий двигатель яратиш мумкин эмаслиги келиб чиқади, абадий двигатель дегани ёқилғи ёки бошқа энергия сарфламасдан чегараланмаган миқдорда иш бажара оладиган қурилмадир. Агар системага иссиқлик келиб турмаса, у ҳолда (2) формулага асосан иш фақат ички энергияни камайиши ҳисобига бажарилиши мумкин, .
Бундан кўринадики, жамғарилган энергия тугагандан сўнг двигатель ишламай қўяди.