Ал ва КҲК лар Физика курси молекуляр физика бўлимининг Э

Изотермик жараён.
Идеал газ ҳолатининг тенгламасига асосан ҳарорат ўзгармас бўлган ҳар қандай ҳолатда газ босимининг ҳажмига кўпайтмаси ўзгармас миқдорда бўлади Т= бўлганида (1).
Агар маълум бир массали газнинг ҳарорати ўзгармаса газ босими билан ҳажмининг кўпайтмаси ўзгармайди ёки ҳарорат ўзгармас бўлганда газнинг босими ҳажмига тескари пропорционалдир.
Ҳақиқатдан газнинг бирлашган қонуннинг ифода этувчи муносабат ўринли:
(2)

Ушбу муносабатдан бўлганда қуйидаги ифодани ҳосил қиламиз:

ёки (3)
Бу қонуннинг инглиз олими Р.Бойл (1627-1691) ва ундан бироз кейин француз олими Э.Мариотт (1620-1684) тажрибада кашф этганлар. Шунинг учун бу қонун Бойл-Мариотт қонуни деб аталади.
Изобарик жараён. Термодинамик система ҳолатининг босим ўзгармас бўлган шароитдаги ўзгариш жараёни изобарик жараён деб аталади.
бо`лганда
(4)
Бу қонун француз олими Ж.Гей-Люссак 1802 йилда тажрибада топган ва бу қонун Гей-Люссак қонуни деб аталади.
(4) тенгламага асосан, босим ўзгармас бўлган шароитда газнинг ҳажми ҳароратга чизиқли боғлиқ бўлади:
(5) ёки (2) га асосан , (6)
Паст ҳароратлар соҳасида идеал газнинг ҳамма изобаралари нуқтада кесишади. Қаттиқ совитилганда ҳамма газлар суюқ ҳолатда ўтади, суюқликларга ҳолат тенгламасини қўллаб бўлмайди.

Изохорик жараён.

Термодинамик система ҳолатининг ҳажми ўзгармас бўлган шароитда ўзгариш жараёни изохорик жараён деб аталади.

Газ ҳолат тенгламасига асосан газнинг ҳажми ўзгармас бўлганда босимнинг ҳароратга нисбатан ўзгармайди: бўлганда
(7)
Агар маълум бир массали газнинг ҳажми ўзгармаса, газ босимининг ҳажмига нисбатан ўзгармайди ёки газнинг босими абсолют температурага тўғри пропорционал бўлади, бу қонунни француз физиги Ж.Шарл (1746-1823)
1787 йилда аниқлаган ва у Шарл қонуни деб аталади.