Al-хоrazmiy nоmidagi urganch davlat universiteti “pеdagоgika va psiхоlоgiya” kafedrasi o`qituvchisi

Shaхsni ekspеrimеntal tadqiq qilish mеtоdlari. Metod tadqiqot, tekshirish, 

bilimning nazariy va amaliy o`zlashtirish usulllari yig`indisidir. O`quvchi shaxsini 

o`rganish, metodlari: Amerikalik sotsiolog K.N.Tomasning “Shaxs so`rovnomasi” 

---

metodikasi  yordamida  turli  nizomi  vaziyatlarida  shaxs  o`zini  qanday  to`tishligi: 

hamkorlikka  yoki  raqobatga  moyilligi,  murossaga  (kompromiss,  en  bosishga,  yul 

berishga)  tayerligi,  nizolarda  qochish  yoki  uni  keskinlashtirishga  intilishi  kabi 

sifatlarning namoyon bo`lish darajasini aniqlash mumkin. Bu metodika jamoaning 

har  bir  a‟zosini  hamkorlikdagi  faoliyatga  ijtimoiy  -  psixologik  moslashuvchanlik 

darajasini  b  baholash  imkoniyatlarini  ham  beradi.  Turli  guruhlardagi  o`zaro 

munosabatlar xususiyatlari o`rganiladi. Shuningdek  Kettel shaxs savolnomasining 

bolalar varianti  - shaxsni dasturli tekshirishnining bosqichlaridan biri hisoblanadi. 

Bola  shaxsi  taraqqiyotini  baholashda  chet  el  tadqiqotlarida  savolnomalar  (16  RF, 

N.)  keng  qo`llaniladi.  Lekin  bizning  sharoitimizda  chet  el  metodikalaridan 

foydalanish  ularni  jiddiy  moslashtirishni  va  puxta  tekshirishni  talab  qildi.  ushbu 

metodika  E.M.Aleksandrovskaya,  I.N.Gil‟yasheva,  1978,  1985  variantlari  keng 

qo`llaniladi. 

 Ayzenk  testi  (bolalar  varianti)  EPV  insonning  individual  -  psixologik 

xususiyatlarini,  shaxsiy  xislatlari  -  ekstrovertlik,  introverlik  va  turg`unlikni 

o`rganishga  mo`ljallangan.  Kattalar  varianti  45  savoldan  iborat  24  savol 

ekstravertlikni  va  introverlikni,  24  savol  neyrotizmni  aniqlashga  mo`ljallangan,  9 

ta  savol  “yolgonchilik”  shkalasidan  iborat.  Shuningdek  D.B.El‟komin, 

T.V.Dragunovalar  o`smirlik  davri  xususiyatlarini:  I.V.Straxov  yuksak  insoniy 

tuyg`ularni shakllanishini: V.A.Krutetskiy va N.S.Lukinning “o`rtoqlik - do`stlik” 

borasidagi  o`smirlarning  shaxsiy-psixologik  xususiyatlarini  o`rganilishi  o`smir 

yoshidagi bolalarning barcha muammolarini echishda yordam beradi.