Al-faqih abu lays as-samarqandiy

kunida javob beradi)” (Isro, 36-oyat).
8. Allohning makridan xotirjam bo‘lmaslik. Alloh taolo aytadi:

“Bas, Allohning “makridan” faqat ziyon ko‘rguvchi qavmgina xotirjam bo‘lur”

(A’rof, 99-oyat).
9. Allohning rahmatidan umid uzmaslik. Alloh aytadiki:

“Allohning rahmat-marhamatidan noumid bo‘lmangiz! Albatta, Alloh (o‘zi xohlagan bandalarining) barcha gunohlarini mag‘firat qilur. Albatta, Uning o‘zigina mag‘firatli, mehribondir” (Zumar, 53-oyat).

10. Alloh bergan dunyoviy narsalarga xursand bo‘lmaslik va qo‘lidan ketgan narsaga xafa bo‘lmaslik. Alloh taolo bu haqda deydi:

“Toki sizlar qo‘llaringizdan ketgan narsaga qayg‘urmagaysizlar va (Alloh) ato qilgan narsa bilan shodlanib (havolanib) ketmagaysizlar” (Hadid, 23-oyat).

Chunki banda yaxshilik yo‘qotilgan narsadami yoki topilganda, bilmaydi. Shuning uchun ikki holatga ham birdek bo‘lish lozim. Mo‘minning misoli doim bir xil turadigan o‘simlikka o‘xshaydi. U issiqda ham, sovuqda ham bahordagidek yashnab turadi. Munofiq esa, sal sovuq tushsa, qovjirab qoladigan gulga o‘xshaydi, unga kichkinagina ofat kelsa ham, ahvoli o‘zgaradi. Mo‘minning holati yengillik va qiyinchilik paytlarida bir xil bo‘ladi. U hamisha Allohning taqsimotiga rozi bo‘ladi. Ammo munofiq Alloh o‘lchab bergan narsaga rozi bo‘lmaydi. Ne’mat bor paytida haddidan oshadi, qiyinchilik vaqtida betoqatlik qiladi. Mo‘min odam payg‘ambarlar va zohidlarning fe’llariga ergashmog‘i, kofir va munofiq kimsalar ishiga ergashmasligi lozim.
Tavfiq Allohdandir.


TO‘QSON BIRINCHI BOB MAV’IZA
956. Faqih rivoyat qiladilar. Abu Said Xudriy (r.a.) aytdilar: “Payg‘ambar (s.a.v.) bizlarga asrdan keyin, quyosh botmasidan oldin xutba qildilar. Bu xutbani yodlaganlar yodladi, unutganlar unutdi. Aytdilarki: “Ogoh bo‘linglar, dunyo yaxshi, shirin, Alloh sizlarni bunda xalifa qilib qo‘ydi va U zot nima qilishlaringizni kuzatuvchidir. Ogoh bo‘linglar, dunyodan taqvo qilinglar, xotinlaringdan ham taqvo qilinglar. Odam bolalari turli tabaqalarda yaratildi. Ulardan qaysi birlari mo‘min bo‘lib tug‘iladi, mo‘min bo‘lib yashaydi va mo‘min bo‘lib o‘ladi. Ulardan yana biri mo‘min bo‘lib tug‘iladi, mo‘min bo‘lib yashaydi, kofir bo‘lib o‘ladi. Yana ulardan biri kofir bo‘lib tug‘iladi, kofir bo‘lib yashaydi va kofir bo‘lib o‘ladi. Yana bir toifasi kofir bo‘lib tug‘iladi, kofir bo‘lib yashaydi, mo‘min bo‘lib o‘ladi. Ogoh bo‘linglar, g‘azab cho‘g‘dir. U odam bolasi qalbini yondiradi. G‘azab kelganida, ikSSki ko‘zning qizarganini, yuzlarning shishib ketganini ko‘rmaysizlarmi? Kimning g‘azabi kelsa, o‘tirib olsin. Ogoh bo‘linglar, albatta, kishilarning yaxshisi g‘azabi sekin kelib, tez ketadigan kishidir. Agar g‘azabi tez kelib, tez ketsa ikkovi tengdir. Ogoh bo‘linglar, kishilarning yomoni g‘azabi tez kelib, sekin ketadigan kishidir. Agar g‘azab sekin kelib, sekin ketsa, ikkalasi barobardir. Ogoh bo‘linglar, savdogarlarning yaxshisi olishi ham, sotishi ham chiroyli bo‘lganidir. Agar olishi chiroyli, sotishi yomon bo‘lsa,

unisi bunisini yopibdi. Ogoh bo‘linglarki, savdogarlarning yomoni olishi ham, sotishi ham

yomon bo‘lganidir. Agar olishi yomon bo‘lib, sotishi chiroyli bo‘lsa, unisi bunisini yopibdi. Ogoh bo‘linglar, har bir va’dasini buzuvchining bayrog‘i bo‘ladi. U qiyomat kuni shu bayrog‘i bilan bilinadi. Ogoh bo‘linglar, agar boshliq va’dasini buzsa, va’dani buzuvchilarning katta si o‘sha bo‘ladi. Ogoh bo‘linglar, jihodning afzali zolim podshoh oldida haq so‘zni aytishdir. Ogoh bo‘linglar, sizlarning birontalaringizni odamlardan qo‘rqish, haq gapni ko‘rgan yoki bilgan bo‘lsa, uni aytishdan to‘sib qo‘ymasin. Garchi quyosh mag‘ribdan chiqqan bo‘lsa ham. Ogoh bo‘linglar, dunyoning umri mana shu quyosh botishigacha bo‘lgan vaqt miqdorida qoldi”.
957. Abu Hurayra (r.a.) aytadilar: “Biz Payg‘ambar (s.a.v.) bilan birga Hunayn jangida ishtirok qildik. Payg‘ambar (s.a.v.) Islom da’vosida bo‘lgan bir kishi haqida: “Bu do‘zax ahlidan”, dedilar. Ammo o‘sha kishi urush boshlanganida qattiq urushdi. Sahobalardan biri Payg‘ambar (s.a.v.) oldilariga kelib: “Ey Rasululloh, siz do‘zax ahli degan kishini ko‘rdim. Allohga qasamki, u Alloh yo‘lida qattiq jang qilyapti”, dedi. Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: “Yo‘q, u do‘zax ahlidandir”. Ba’zilar bu gapga shubha qilishdi. Shu orada u odam qattiq jarohat yedi. U qo‘li bilan o‘qdondan bir o‘q oldi. So‘ng munkar gaplarni gapirib, o‘zini o‘ldirdi. Sahobalar Payg‘ambar (s.a.v.) oldilariga shoshilib kelib: “Ey Rasululloh, sizning gapingizni Alloh to‘g‘ri qildi, falonchi o‘zini o‘zi o‘ldirdi”, deyishdi. Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: “Tur, ey falonchi, jannatga faqat mo‘min kiradi”, deb nido qil. Amallar oxiriga ko‘ra (baholanadi). Ko‘p namoz, ko‘p ro‘zaning e’tibori yo‘q. Albatta ishning oxiriga qaraladi”.
958. Abdulloh ibn Mas’uddan (r.a.) rivoyat qilinadi. Payg‘ambar (s.a.v.) dedilar: “Sizlarning yaralishingiz ona qornida qirq kun nutfa holida jamlanadi. Keyin qirq kun laxta qon bo‘ladi. So‘ng qirq kun homila holida bo‘ladi, so‘ng Alloh taolo unga bir farishtani to‘rt kalima bilan yuboradi. Unga: “Uning ajalini, umrini, amalini, rizqini, baxtsiz yoki baxtli bo‘lishini yoz”, deb aytiladi. Bir kishi ahli jannat amallarini qiladi, hattoki u bilan jannat orasida bir qarich masofa qoladi. So‘ngra unga yozilgan narsa yetadi va u ahli do‘zax ning amali bilan umrini xotima qiladi, so‘ng do‘zaxga kiradi. Yana biringiz do‘zax ahlining amalini qiladi, hattoki, u bilan do‘zax orasida bir qarich masofa qoladi. So‘ng unga yozilgan narsa yetadi va u jannat ahli amali bilan umrini xotima qiladi, so‘ng jannatga kiradi”.
Bu hadis yuqoridagi “Amallar oxiriga ko‘ra (baholanadi)” hadisiga muvofiqdir. Har bir musulmon Alloh taolodan umrining oxirini xayrli qilishini so‘rab, duo qilishi vojibdir. Chunki iymon boy berilishidan eng ko‘p qo‘rqiladigan vaqt jon chiqar vaqtidir.
Yahyo ibn Maoz Roziy (r.a.) aytadilar: “Parvardigoro, mening xursandchiligim meni iymon bilan mukarram qilishing bilandir. Uni mendan olib qo‘yishingdan qo‘rqaman. Modomiki, bu xavf men bilan birga ekan, uni qalbimdan sug‘urib olmasligingga umid qilaman”.
Abul Qosim Hakimdan: “Bandadan iymonni oladigan gunoh bormi?” deb so‘rashdi. Aytdilar: “Gunohlardan uchtasi bandadan iymonni oladi:

1. Unga iymon berib, ikrom qilgani uchun Allohga shukr etmaslik.

2. Undan iymonning ketmog‘idan qo‘rqmaslik.

3. Islom ahliga zulm qilish”.

Hasan Basriydan rivoyat qiladilar. Aytdilar: “Kishi do‘zaxda ming yil azoblanadi. So‘ng

undan jannatga chiqadi”. Keyin Hasan aytdilar: “Shoyadki, men o‘sha kishi bo‘lsam edi”. Hasan Basriy albatta, buni aytganlar, chunki u kishi oqibatidan qo‘rqardilar. Shuningdek, solih kishilar ham ishlarining oxiridan mana shunday qo‘rqishardi”.


Mav’izalar bobi hadislari
956-hadis. Zaif. Ahmad, Termiziy rivoyat qilgan.

957-hadis. Sahihi. Buxoriy rivoyat qilgan.

958-hadis. Muttafaqun alayh.


HIKOYATLAR BOBI
959. Faqih (r.a.) Qatodadan, Anas ibn Molikdan (r.a.) rivoyat qiladilar: “Bir kishi Payg‘ambar (s.a.v.) oldlariga kelib: “Ey Rasululloh, mening qoraligim, yuzimning xunukligi jannatga kirishimdan qaytaradimi?” dedilar. Aytdilar: “Yo‘q, jonim qo‘lida bo‘lgan Zotga qasamki, Allohga ishonsang va Rasuli keltirgan narsalarga iymon keltirsang”. U odam: “Sizni Payg‘ambar qilib ikrom etgan Zotga qasamki, ashhadu alla-a ilaha illallohu va ashhadu anna Muhammadan abduhu va rosuluhu, deb bu majlisda o‘tirishimdan sakkiz oy oldin shohidlik berganman. Men sizning huzuringizdagi va

boshqa kishilarga xitob qildim. Lekin ular yuzim xunuk va qoraligi sababli rad qildilar. Albatta, men o‘z qavmim – Bani Salim orasida nasabli bir kishiman, lekin menga tog‘alarimning qoraligi g‘olib kelgan”. Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: “Bugun Amr ibn Vahb ko‘rindimi?” U kishi saqif qabilasidan bo‘lib, Islomga yangi kirgan edi. “Yo‘q”, deyishdi. Payg‘ambar (s.a.v.) unga: “Uning uyini bilasanmi?” dedilar. Aytdi: “Ha, bilaman”. Aytdilar: “Borib eshigini yumshoqlik bilan taqillat, so‘ng salom ber, so‘ng:

“Payg‘ambar (s.a.v.) meni qizingizga uylantirdi”, deb ayt”, dedilar. Amrning turib qolgan qizi bor edi. U chiroyli bo‘lishi bilan birga aqlli ham edi. U odam Amrning uyiga kelib, eshikni taqillatdi va salom berdi. Ichkaridagilar salomni eshitib, eshikni ochishdi. Ammo uning yuzi xunukligini ko‘rib seskanishdi. U odam aytdi: “Payg‘ambar (s.a.v.) meni sizlarning qizingizga unashtirdilar”. Ular uni haydab yuborishdi. U kishi indamay chiqib, Payg‘ambar (s.a.v.) oldlariga jo‘nadi. Shunda qiz otasiga aytdi: “Ey otajon, vahiy kelib, sharmanda qilmasidan avval o‘zingizni qutqaring. Agar Payg‘ambar (s.a.v.) meni unga unashtirgan bo‘lsalar, men Alloh va Rasuli rozi bo‘lgan narsaga rozi bo‘ldim”. Qizning otasi uydan chiqib, Rasululloh (s.a.v.) oldlariga keldi va u zotga yaqinroq o‘tirdi. Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: “Sen Allohning rasulini rad qilding. Nima uchun?” “Ha, shu ishni qildim, Allohdan mag‘firat so‘rayman, men uni yolg‘onchi, deb o‘ylabman, uni unashtirdik. Alloh va Rasulining g‘azabidan Alloh nomi bilan panoh tilayman”, dedi.

So‘ng o‘sha kishini qizga yuz dirhamga unashtirishdi. Payg‘ambar (s.a.v.) kuyovga – u Sa’d Salmiy edi – aytdilar: “Yoring oldiga bor va u bilan bo‘l”. Sa’d: “Sizni haq payg‘ambar qilib yuborgan Zotga qasamki, birodarlarimdan so‘rab topmasam, menda mahrga hech narsa yo‘q”, dedi. Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: “Xotiningning mahri mo‘minlardan uch kishining bo‘ynida. Usmon ibn Affon (r.a.) oldiga bor va undan ikki

yuz dirham ol. So‘ng Abdurahmon ibn Avf (r.a.) oldiga borib, undan ham ikki yuz dirham ol. So‘ng Ali (r.a.) oldiga bor. Undan yuz dirham ol”. Usmon, Abdurahmon va Ali unga oshig‘i bilan berishdi. So‘ng Sa’d u pullarga bozordan yoriga narsa sotib olish uchun xursand bo‘lib ketayotganida, jarchining: “Ey Allohning chavandozlari, otlaninglar”, deb safarbarlikka chorlab yurganini eshitdi. Kuyov osmonga qaradi-da: “Ey Allohim, osmonu yer mulkining va Muhammadning (s.a.v.) ilohi, bu dirhamlarni Alloh va rasuli hamda mo‘minlar yaxshi ko‘rgan ishlarga sarflayman”, dedi. So‘ngra ot, qilich, kamon, yoy va

qalqon sotib oldi. Sallasini qorniga bog‘ladi, boshini ikki ko‘zidan boshqa hech joyi ko‘rinmaydigan qilib o‘radi. Keyin muhojirlarning oldiga keldi. “Bu chavandoz kim bo‘ldi?” deyishdi. Ali: “Qo‘yaveringlar, balki Bahrayn yoki Shomdan kelgandir. Sizlardan dinlaringiz, ishlaringiz haqida so‘ramoqchi bo‘lganu so‘ng sizlarga qo‘shilishni yaxshi ko‘rib qolgan bo‘lsa kerak”, dedilar. So‘ng u urushga kirishdi, nayza bilan sanchib, qilich bilan chopa boshladi. Bir payt oti yiqildi. Keyin piyoda holda yenglarini shimarib jang qildi. Payg‘ambar (s.a.v.) uning qora bilagini ko‘rib tanidilar va: “Sen Sa’dmisan?” dedilar. “Ota-onam sizga fido bo‘lsin. Men Sa’dman”, dedi. Nabiy aytdilar: “Sa’d muvaffaqiyatga erishdi”. Sa’d nayza bilan sanchib, qilich bilan chopib, Allohning dushmanlarini o‘ldirardi. Keyin: “Sa’d halok bo‘ldi”, degan xabar tarqaldi. Payg‘ambar (s.a.v.) uning oldiga keldilar. Boshini ko‘tarib, quchoqlariga oldilar. Keyin yuzidagi tuproqni kiyimlari bilan artdilar va: “Sening bo‘ying shunchalar yaxshiki, hatto Alloh va Rasuliga xush yoqadi”, dedilar va yig‘ladilar. Keyin ko‘mdilar va yuzlarini burdilar-da: “Allohga qasamki, u hovuzga yetdi”, dedilar. Abu Luboba: “Ota-onam sizga fido bo‘lsin, hovuz nima?” deb so‘radilar. “Bu hovuzning chekkalari dur va yoqut bilan qoplangan. Suvi sutdan ham oq, asaldan ham mazaliroq. Kim undan bir marta ichsa, hech qachon chanqamaydi”, dedilar. So‘ng: “Ey Rasululloh, ko‘rdimki, yig‘ladingiz, so‘ng kuldingiz, so‘ng yuzingizni burdingiz. Bularning sababi ne?” deb so‘radi. Rasululloh javob berdilar: “Avvalo Sa’dga mehrim jo‘shib yig‘ladim. So‘ng uning manzili va izzat-ikromi Alloh taolo zimmasida ekanidan xursand bo‘lib kuldim. Yuzimni olib qochganim esa, men uning hurlardan bo‘lgan juftlarini ko‘rdim. Ular boldirlari ochilgan, taqinchoqlari ko‘ringan

holatda unga shoshilib kelishdi, o‘shalardan uyalib yuzimni olib qochdim”. Keyin qurolini, otini va boshqa narsalarni olishni buyurib aytdilar: “Bu narsalarni unga qizini bergan kishining oldiga olib boringlar va: “Alloh taolo uni sizlarning qizingizdan ham yaxshirog‘iga uylantirdi”, deb aytinglar”.
960. Faqih rivoyat qiladilar. Ubayd ibn Umayr aytdilar: “Oldingilardan uch kishi sayohatga chiqdi. Yomg‘ir yog‘ib qolib, ular bir g‘ordan boshpana topishdi. Shu payt tepadagi tog‘dan katta tosh tushib, g‘or og‘zi yopilib qoldi. Ular: “Yo‘l yo‘q, xabar kesildi. Biz uchun faqat Alloh va qilgan yaxshi amallarimiz bor, xolos” (ya’ni, Allohga qilgan solih amallarimiz hurmati duo qilaylik, shoyad, Alloh bizlarga yo‘l ochsa), deyishdi. Ulardan bittasi aytdi: “Parvardigoro, Sen bilarding, amakimning bir qizi bor edi. U menga juda yoqardi, men undan nafsimni qondirishini so‘radim. U bosh tortdi. Keyin uning boshiga qattiq muhtojlik tushdi. Mening oldimga kelib, yordam so‘radi. Men: “Yo‘q, men bilan birga bo‘lmaguningcha yordam bermayman”, dedim. U bosh tortdi. So‘ng yana qaytib keldi, boshiga qattiq ehtiyoj tushgan edi. (Boshqa rivoyatda: “Uning eri qattiq kasal

bo‘lib qoldi, kichik bolalari bor edi, ularga qahatchilik yetdi”, deyiladi.) U uch-to‘rt marta kelib yordam so‘radi. Men: “Yo‘q, nafsing bilan meni qondirmaguningcha, yordam bermayman”, der edim. Oxiri u rozi bo‘ldi. Ammo men u ayol bilan birga bo‘lishga intilgan paytimda badanlarim titrab ketdi. Shunda u aytdiki: “Bu narsani faqat halol o‘ringa sarflashingiz lozim”. So‘ng men uni qo‘yib yubordim va unga zarur bo‘lgan narsani to‘liq qilib berdim. Ey Allohim, meni bu ishni Sening yuzingni istab qilgan bo‘lsam, bizdan bu toshni sur”. Shunda g‘orning og‘zida kichik tuynuk ochildi. So‘ng ikkinchisi aytdi: “Ey Allohim, bilasanki, mening keksa ota-onam bor edi. Bir kuni men

sut sog‘ib, kechki ovqat uchun ularning oldiga keltirdim. Qarasam, ular uxlayotgan ekan, ammo uyg‘otishni xohlamadim, biroq qo‘ylarimni tashlab ketishdan ham qo‘rqdim. Shunday bo‘lsa-da, ularni qoldirib, ota-onamning boshida tong otguncha, idishni ushlab turdim. Vaholanki, qo‘ylarim sahroda edi. Allohim, agar bu ishimni O‘zingning roziliging uchun qilgan, deb bilsang, bizdan bu aziyatni ketkaz”. Shundn so‘ng g‘or og‘zidagi tosh

yana bir oz siljidi. Uchinchisi aytdi: “Allohim, bilasanki, men yollanma ishchilarni ijaraga olgan edim. Har kishi ikki mud ovqatga ishlar edi. Ularning haqqini to‘la qilib berar edim. Bittasi: “Mening ishim ko‘p, shuning uchun haqimni ham ko‘paytirib ber”, dedi. Men ko‘nmadim, uning achchig‘i chiqdi. (Bir rivoyatda: “Boshqa kishi kunning yarmida kelib, bir kunlik ish qildi. Uning haqini kamaytirgim kelmadi. Shunda ishchilardan bir kishi: “Men kunning avvalida keldim, u o‘rtasida keldi. Bizning haqqimizni teng qilib berasanmi?” dedi. Men: “Haqingdan biror narsani kamaytirdimmi?” dedim. Keyin u g‘azablanib, haqini tashlab ketdi”, deyiladi.) Men uning haqqini saqlab qo‘ydim. Ekdim, foydasiga sigir, qo‘y, tuya va boshqa narsalar oldim. Shundan so‘ng u nochor qolgan vaqtda mendan haqqini so‘rab keldi. Men: “Mana, bularning hammasi seniki, ol”, dedim. Allohim, bu ishimni Sening rizoliging uchun qilgan, deb bilsang, bizdan bu tanglikni ko‘targin”. Shunda g‘or og‘zidagi tosh yana siljidi. Ular chiqib ketishdi.

961. Faqih Abu Lays Samarqindiy ustozlaridan rivoyat qiladilar. Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: “Bani Isroilda bir ibodatli odam bor edi. U juda husnli edi. Savat to‘qib, qishloqlarda yurib sotardi. Bir kuni saroyning yonidan o‘tib qoldi. Shunda uni malikaning cho‘risi ko‘rib qoldi va bekasiga: “Men eshik oldida savat sotib yurgan juda chiroyli kishini ko‘rdim. Bunaqasini hali ko‘rganim yo‘q”, dedi. Maliki: “Uni oldimga olib kir”, deb buyurdi. Cho‘ri obidni boshlab keldi. Malika obidni ko‘rib, uning husni jamoli asiriga aylandi. Shunda malika: “Sen bu savatlaringni tashla. Mana bu chiroyli to‘nni ol”, dedi. So‘ng cho‘risiga qarab: “Menga yog‘ va xushbo‘ylik keltir. Biz u bilan ehtiyojimizni qondiramiz, u ham bizning hojatimizni chiqaradi”, deb aytdi. Keyin yana obidga yuzlanib: “Agar men bilan birga bo‘lsang, senga ko‘p pul beraman, savat sotib

yurishingga hojat qolmaydi”, dedi. Obid malikaga: “Men bu ishni xohlamayman”, deb bir necha marta aytdi. Shunda Malika: “Unda bu yerdan chiqolmaysan. Biz xohlagan ishni qilasan, keyin tashqariga chiqasan”, dedi va cho‘riga eshiklarni qulflashni buyurdi. Cho‘ri eshiklarni qulfladi. Bu ishlarni ko‘rib turgan obid: “Sizlarning qasringiz ning tepasida tahoratxona bormi, men tahorat qilmoqchiman?” dedi. Malika cho‘risiga uni tahorat

qilish uchun tepaga olib chiqishni buyurdi. Obid teppaga chiqqach, tomning chekkasiga keldi. Qasr juda baland, bu yerdan pastga tushish uchun hech narsa yo‘q edi. Obid nafsini avray boshladi: “Ey nafsim, kechayu kunduz haris bo‘lib, yetmish yildan beri ulug‘ rabbingning rizoligini axtarasan. Mana bu bir marotaba bo‘ladigan maishat esa, yetmish yillik ibodatlaringni bekor qilib yuboradi. Agar yana unga ro‘baro‘ keladigan bo‘lsang, u ishni qilmasliging kerak. Qilsang, amallaring bekor bo‘ladi. Yaxshisi o‘zingni mana bu tomdan tashla. Shunda Allohga bu gunohni qilmasdan, yaxshi amaling bilan yo‘qliqasan”, dedi. Keyin u o‘zini qasr tepasidan tashlamoqchi bo‘lib turganida, Alloh

taolo Jabroilga (alayhissalom): “Ey Jabroil, bu bandam Mening g‘azabimdan, Menga osiy bo‘lishdan qochib, o‘zini o‘ldirishni xohlayapti. Sen uni yerga tushmasidan qanoting bilan ushlab qol. Unga biror ziyon yetmasin”, dedi.

Obid o‘zini qasr tepasidan tashlaganida, Jabroil (alayhissalom) qanotini uning tagiga yozdi va uni ushlab olib, xuddi ota o‘g‘lini yerga ehtiyotlab qo‘yganidek, oxista tushirdi. Xullas, u pastga eson-omon tushib olib, uyiga keldi. Savatlari saroyda qoldi. Bu vaqtda quyosh botgan edi. Obidning xotini: “Savatlarning puli qani?” deb so‘radi. Shunda u aytdi: “Bugun men savat sotib, pul topolmadim”. “Unda nima bilan iftorlik qilamiz?” dedi xotini. Obid: “Sabr qilamiz, sen turib tandirni o‘tin bilan to‘ldir. Qo‘shnilarimiz tandirimizga o‘tin solinmaganini ko‘rishsa, bularning uyida yegulik narsasi yo‘q ekan,

deb bizni o‘ylab, xafa bo‘lishadi. Bu narsa yaxshi emas”, dedi. Xotin obidning aytganini qilib, tandirni o‘tin bilan to‘ldirdi-da, erining oldiga kelib o‘tirdi. Shunda qo‘shni

ayollardan bittasi obidning xotinini chaqirib, o‘tin so‘radi. “Ha, o‘tin bor, - dedi xotin, - kir-da, tandirning ichidagi o‘tinni olib ketaver”. Shunda qo‘shni ayol ichkari kirib, qaytib chiqdi va: “Ey falonchi, men senga hayronman, sen bu yerda ering bilan gaplashib o‘tiribsan, tandirda esa, noning pishib, kuyib ketay, deb turibdi”, dedi. Obidning ayoli borib, ne ko‘z bilan ko‘rsinki, tandirning ichi nonga to‘la! Obidning xotini nonlarni bir idishga solib, erining oldiga olib bordi va eriga aytdi: “Mana qarang, tandirimiz nonlarga to‘lib qolibdi. Albatta, Rabbingiz bu ne’matni sizga bejizga yubormagan. Siz Rabbingiz huzurida ulug‘ odamsiz. Allohga duo qilib, umrimizning qolganida yaxshi yashashimiz uchun bizga ko‘p rizq berishini so‘rang»”
Obid xotiniga qarab: “Ey xotin, shu kunimizga ham sabr qil”, dedi. Ammo xotini: “Allohga duo qiling”, deb tinimsiz so‘rayverganidan keyin obid: “Mayli, duo qilaman”,

dedi va yarim kechasi turib, namoz o‘qidi, so‘ng Allohga: “Xotinimga qolgan umrida keng rizq bergin”, deb duo qildi. Obid mana shu so‘zlarni aytib duo qilib turgan paytida,

uyning shifti ochilib, tepadan bir qo‘l qimmatbaho yoqut tashladi. Uning nuri bilan uy yorug‘ bo‘lib ketdi. Xuddi sham uyni yoritganidek. Obid xotinining oyog‘idan turtib uyg‘otdi. Xotini endi uxlagan edi. Obid xotiniga: “O‘rningdan tur-da, so‘ragan narsangni ol”, dedi. Xotin: “Duo qilishga shoshilmang. Shuning uchun meni uyg‘otdingizmi hali? Men uyqumda bir tush ko‘rdim. Usti yopiq va zabarjad bilan qoplangan, tizilib qo‘yilgan oltin kursilarga qarab turgan edim. U kursilarning orasidagi bitta kursining bir joyi ko‘porib olingan ekan, men: “Mana bu cheti qo‘porilgan kursi kimniki?” deb so‘radim. Ular aytishdiki: “Bu kursi ering o‘tiradigan joy”. “Nima uchun buning cheti qo‘porilgan?” deb so‘radim. “Bu qo‘porilgan joyni ering ertaroq so‘rab olgan”, deyishdi. Men: “Sizning kursingizga nuqson yetkazadigan biron narsa menga ke rak emas”, dedim”. Obidning

xotini mana shu tushida bo‘lgan voqealarni aytib berdi va eriga: “Rabbingizga duo qiling, bu yoqutni joyiga qo‘yib qo‘ysin”, dedi. Keyin obid Allohga duo qildi, boyagi qo‘l kelib, yoqutni qaytib olib ketdi”.

HIKOYAT
962. Faqih (r.a.) rivoyat qiladilar. Ali ibn Abu Tolib (r.a.) aytdilar: “Vaqtiki, Rasululloh (s.a.v.) musulmonlarni bir-birlari bilan birodar tutintirganlarida, Said ibn Abdurahmon bilan Sa’laba Ansoriyni birodar qilib qo‘ydilar. Rasululloh (s.a.v.) Tabuk g‘azotiga chiqqanlarida, Ibn Abdurahmon u kishi bilan birga chiqdi. Sa’laba esa, birodarining

ahliga qarab qoldi. U birodarining ahli uchun o‘tin, suv tashib berardi. Sa’laba qilayotgan hamma ishlarini faqat Alloh rizosi uchun qilardi.

Bir kun Salaba birodarining uyiga kirganida, shayton uni vasvasa qila boshladi. Shayton: “Parda ortida nima borligiga qara”, dedi. Sa’laba pardani ko‘tarib qaradi. Shunda birodarining ayolini ko‘rib qoldi. U juda chiroyli ayol edi. Sa’laba sabr qilolmay, ayolning oldiga kirdi va uni ushladi. Ayol: “Ey Salaba, sen Alloh yo‘lida g‘azot qilayotgan birodaringning hurmatini saqlamading»” dedi. Sa’laba: “Holimga vayl bo‘lsin”, deb nido qilib, toqqa qochdi va baland ovoz bilan dedi: “Allohim, Sen Sensan, men menman, Sen mag‘firat bilan keluvchisan, men gunoh va xatolar bilan keluvchiman”.
Nabiy (s.a.v.) g‘azotdan qaytib kelganlarida, barcha jangchilarni birodarlari kutib oldi. Faqatgina Saidning birodari kutib olgani chiqmadi. Said uyiga kelganida, xotiniga: “Ey xotin, Alloh yo‘lida tutingan birodarimga nima bo‘ldi?” dedi. Xotin: “U o‘zini xatolar dengiziga otdi va toqqa qochib ketdi”, dedi. Said birodarini qidirib ketdi. Uni g‘amgin holatda, qo‘llarini boshiga qo‘ygan suratda, baland ovoz bilan: “Rabbiga osiy bo‘lgan

kishining maqomi qanday ham past”, deb nido qilayotganida topdi. Said unga: “Nima uchun bunday yuribsan?” dedi. Sa’laba: “Qulning qo‘lini bo‘yniga bog‘lab, xo‘jayinining eshigiga haydab borilganidek, meni ham haydab bormagunlaricha, sen bilan birga turolmayman”, dedi. Bas, shunday qilindi.

Sa’labaning Xamsona ismli qizi bo‘lib, shu qizi uni boshlab ketdi. U Umarning (r.a.) eshiklaridan kirdi va: “Alloh yo‘lida g‘azot qilayotgan birodarimning ayoliga teginib qo‘ydim, men uchun tavba bormi?” dedi. Umar (r.a.): “Chiq huzurimdan, hozir turib, urib yuborishim mumkin, chiq huzurimdan, senga bu yerda tavba yo‘q”, dedilar. So‘ng chiqib, Abu Bakrning (r.a.) eshiklariga bordi. “Alloh yo‘lida g‘azot qilayotgan

birodarimning ayoliga teginib qo‘ydim. Men uchun tavba bormi?” deb so‘radi. Abu Bakr Siddiq (r.a.): “Huzurimdan chiq, oloving bilan meni ham kuydirma, mening huzurimda sen uchun hech qachon tavba yo‘q”, dedilar.

U kishining oldilaridan chiqib, Alining (r.a.) oldilariga bordi. Va: “Alloh yo‘lidagi g‘oziy birodarimning ayoliga teginib qo‘ydim, men uchun tavba bormi?” dedi. Ali (r.a.): “Chiq mening huzurimdan, sen uchun hech qanday tavba yo‘q”, dedilar. U kishining huzurlaridan chiqarkan, Sa’laba: “Ey birodarim, ey qizim, ana u kishilar meni noumid qilishdi. Ammo Rasululloh (s.a.v.) noumid qilmaydilar, degan fikrdaman”, dedi. Sa’laba qizi bilan birga Rasulullohning (s.a.v.) huzurlariga bordi. Huzurlariga kirishganda, Rasululloh (s.a.v.) unga qarab: “Sen menga jahannamning zanjir va kishanlarini eslatding”, dedilar. Sa’laba: “Ey Nabiyyulloh, ota-onam sizga fido bo‘lsin, Alloh yo‘lida g‘azot qilayotgan birodarimning ayoliga teginib qo‘ydim, men uchun tavba bormi?” dedi. Nabiy (s.a.v.): “Huzurimdan chiq, mening huzurimda senga tavba yo‘q”, dedilar. Va u chiqib ketdi.

Sa’labaning qizi aytdi: “Ey otajon, Rasululloh (s.a.v.) va u kishining ashoblari sizdan rozi bo‘lmagunlaricha, siz mening otam emassiz, men sizning qizingizmasman”.

Sa’laba toqqa qochgandagiday, ovozining boricha nido qildi: “Yo Rabb, Umarga bordim, meni urmoqchi bo‘ldi. Abu Bakrga bordim, so‘kdi. Aliga bordim, haydadi. Nabiyga (s.a.v.) bordim, meni noumid qildilar. Ey Mavloyim, Sen mening duoimga “Ha”, deyishing ham mumkin, “Yo‘q”, deyishing ham mumkin. Agar, yo‘q, desang, qanday ham hasrat, nadomat. Agar, ha, desang, menga qanday baxt”,

Osmondan bir farishta tushib, Nabiyga (s.a.v.) aytdi: “Alloh taolo: “Maxluqlarni sen yaratdingmi yoki Men?” deyapti” Nabiy aytdilar: “Yo‘q, Sayyidim, Sen yaratgansan”. Farishta: “Alloh taolo: “Bandamga bashorat ber, Men uni mag‘firat qildim”, deyapti”, dedi. Nabiy (s.a.v.): “Kim Sa’labani olib keladi?” dedilar. Abu Bakr va Umar (r.a.) aytishdi: “Biz olib kelamiz”. Salmon va Ali (r.a.): “Biz uni olib kelamiz”, deyishdi. Nabiy (s.a.v.) Salmon bilan Aliga (r.a.) izn berdilar, ular chiqib ketishdi.

Ular yo‘lda Madinaning bir cho‘poniga yo‘liqishdi. Ali (r.a.): “Rasulullohning (s.a.v.) ashoblaridan biror kishini ko‘rdingmi?” dedilar. Cho‘pon dedi: “Sizlar jahannamdan qochuvchi kishini qidirayotgan bo‘lsangiz kerak?” Ular: “Ha, bizga uning joyini ko‘rsat”, deyishdi. Cho‘pon: “Qorong‘u tushgan paytda ushbu vodiyda hozir bo‘lib, mana bu daraxt ostiga keladi. So‘ng baland ovoz bilan: “Rabbiga osiy bo‘lgan kishining maqomi qanday ham past”, deb nido qiladi”, dedi.

Ular kechqurungucha turishdi. Shunda Sa’laba daraxt oldiga keldi. Uning ostida sajda qilgan holatida tiz cho‘kib, yig‘lay boshladi. Vaqtiki, Salmon uning yig‘isini eshitganlarida, u tomonga yurdilar. Unga: “Ey Sa’laba, tur, olamlarning Rabbi seni mag‘firat qildi”, dedilar. U: “Habibim Nabiyni (s.a.v.) qay holatda tark qildinglar?” dedi.

Salmon: “Alloh va yaxshi ko‘rganingdek”, dedilar. Vaqtiki, Bilol (r.a.) xufton namoziga chaqirganlarida, Sa’labani masjidga kirgizib, oxirgi safga turg‘izishdi. Rasululloh (s.a.v.) o‘qidilar
Sa’laba bir xo‘ngradi. Rasululloh (s.a.v.) yana tilovat qildilar:
“(Ey insonlar), sizlar to qabrlarni ziyorat qilgunlaringizcha (ya’ni o‘lib, qabrga kirgunlaringizcha) sizlarni (mol-dunyo) to‘plab-ko‘paytirish (Allohga toat- ibodat qilishdan) mashg‘ul qildi!” (Takasur, 1-2-oyatlar).

Sa’laba yana bir xo‘ngradi-da, dunyodan rixlat qildi.

Nabiy (s.a.v.) namozni tugatganlaridan keyin Sa’labaning oldiga keldilar va aytdilar: “Ey Salmon, unga suv sep”, Salmon: “Ey Nabiyyulloh, u dunyodan o‘tdi”, dedilar. Sa’labaning qizi keldi va: “Ey Nabiyyulloh, otamga nima bo‘ldi? Men uni qo‘zg‘agan edim”, dedi. Nabiy (s.a.v.): “Masjidga kir”, dedilar. Bas, u kirdi. Shunda u otasini o‘rab qo‘yilganini ko‘rdi va qo‘lini otasining boshiga qo‘yib: “Voh, qanday g‘am, men sizdan keyin nima qilaman, otajon?” deb nido qila boshladi. Nabiy (s.a.v.): “Ey Xamsona, men senga ota bo‘lishimga, Fotima esa, senga singil bo‘lishiga rozi bo‘lmaysanmi?” dedilar. “Yo‘q, rozi bo‘laman, ey Rasululloh”, dedi Xamsona.
Sa’labani ko‘tarib, yo‘lga tushishganda, nabiy (s.a.v.) uning janozasiga ergashdilar, qabr labiga yetganlarida, oyoqlarining uchi bilan yura boshladilar. Qaytganlaridan keyin

Umar (r.a.): “Ey Rasululloh, oyoq uchida yurganingizni ko‘rdim”, dedilar. Nabiy (s.a.v.): “Farishtalarning ko‘pligidan oyog‘imni to‘liq bosishga qodir bo‘lmadim”, dedilar.

Faqih aytishicha, bu xabar har xil lafzlar bilan rivoyat qilingan. Yana quyidagi oyat ham ushbu voqea to‘g‘risida nozil bo‘lgan deyiladi:
“(U taqvodor zotlar) qachon biron-bir noloyiq ish qilib qo‘ysalar yoki (qandaydir gunoh ish qilish bilan) o‘zlariga zulm qilsalar, darhol Allohni eslab, gunohlarini mag‘firat qilishni so‘raydigan, - har qanday gunohni yolg‘iz Allohgina mag‘firat qilur, - bilgan hollarida qilgan gunohlarida davom etmaydigan kishilardir”, jumlasidan:
“Yaxshi amal qilguvchilarning ajrlari naqadar yaxshi ajr!” jumlasigacha