Al-faqih abu lays as-samarqandiy

"Ey bechora Yusuf-a!" (Yusuf, 84) degan edilar.
Said ibn Mus’ab Umar ibn Xattobdan (r.a.) rivoyat qiladilar: "Qur’oni Karimdagi ikki teng so‘z va uning ilovasi qanday ham yaxshi. Ular quyidagilar: "Parvardigorlari tomonidan salovot va rahmat bordir". Ilovasi: "Ana o‘shalar haq yo‘lni topguvchilardir".

349. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam o‘g‘illari Ibrohim vafot etganida yig‘ladilar. Ko‘zlaridan yosh oqdi. U zotga Abdurahmon (r.a.): "Ey Rasululloh, yig‘layapsiz-ku, yig‘idan qaytargan edingiz-ku?" dedilar. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Yo‘q, balki baqirib, aytib yig‘lashdan qaytarganman. Bu ikki ovoz ahmoq fojir ovozdir.

Va yuzlarini timdalashdan, yoqalarini yirtishdan, shaytonning ovozidan, qo‘shiqchilarning ovozidan qaytarganman, chunki ular behuda narsa bo‘lib, shaytonning qulidir. Lekin bu yig‘lash Allohning rahmati, uni rahm qiluvchilarning qalblariga soladi. Kim rahm qilmasa, rahm ko‘rmaydi". Keyin aytdilar: "Qalb xafa bo‘ladi, ko‘z yig‘laydi, Allohning g‘azabini keltiruvchi so‘zni so‘zlamaymiz".
Hasan Basriy aytadilar: "Alloh taolo sizlardan xato va esdan chiqarishning gunohini ko‘tardi va yana majbur qilingan ishlaringizni va toqatingizdan ortiq narsalarni ham kechirdi. Sizlarga zarurat hollarda ba’zi harom narsalarni halol qildi. Sizlarga beshta narsa berdi: Dunyoni ortig‘i bilan berdi va uni qarz sifatida qayta so‘raydi. Dunyodan xursand bo‘lib berganlaringizni o‘n barobardan to yetti yuz barobarigacha ziyoda qilib qaytarishni va’da berdi; sizlardan ba’zi narsalarni olib qo‘ydi, qanoat va sabr qildinglar, keyin bu bilan sizlar uchun salovot va rahmatni berdi: "Ana o‘shalarga Parvardigorlari tomonidan salovot va rahmat bordir"; "Agar shukr qilsanglar, albatta, ziyoda qilaman", dedi; agar gunohlarni qilaverib, uning gunohlari kufrgacha yetsa, keyin tavba qilsa, tavbasini qabul qilib, uni yaxshi ko‘radi:

"Albatta, Alloh tavba qiluvchilarni va o‘zlarini mudom pok tutuvchilarni sevadi" (Baqara, 222); agar sizlarga berilgan narsalar Jabroil va Mikoilga ham berilganda, ularning ajrlari kattaroq bo‘lardi. Bas, Alloh taolo aytdiki:

"Menga duo qilinglar, Men ijobat qilaman" (Fofir, 60).
350. Yahyo ibn Jobir Toiydan rivoyat. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Kim o‘zining o‘n ikki yoshli farzandini o‘zidan oldin oxiratga kuzatsa, u kishi uchun undan ko‘ra ajri buyukroq va mahbubroq narsa bo‘lmaydi".
Aytiladi: Sabr qilish musibatga birinchi to‘qnashganda muhimdir. Chunki vaqt o‘tgach, kishi xohlasa ham, xohlamasa ham, sabr etadi. Oqil musibatning avvalida sabr qilgan kishidir.
Ibn Muborakning o‘g‘illari vafot etdi. Bir majusiy ta’ziyaga kelib aytdi: "Oqil inson bunday kunda johil besh kundan keyin qiladigan ishni qilmog‘i lozim". Bu gapni eshitib Ibn Muborak: "Bu hikmatni yozib olinglar", dedilar.
351. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "Kim musibat yetgan kishiga ta’ziya bildirsa, uning ajri kabi unga ham ajr bo‘ladi".
352. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "Sabr uch xil bo‘ladi. Toatga sabr qilish, musibatga sabr qilish va gunohdan tiyilish uchun sabr qilish. Kim musibatga sabr qilib, uni go‘zal suratda qaytarsa, Alloh unga uch yuz darajani yozadi. Kim toatga sabr qilsa, Alloh unga yetti yuz darajani yozadi va kim gunohdan sabr bilan tiyilsa, Alloh unga to‘qqiz yuz darajani yozadi. Har darajaning orasi yerning tagidan to arshgacha bo‘lgan masofaning ikki barobaridir".
Ibn Abbosdan rivoyat. U kishi aytadilar: "Alloh taolo Lavhul-mahfuzda yozgan birinchi

narsa: Men Allohman, Mendan boshqa iloh yo‘q, Muhammad Mening elchimdir. Kimki qazoi qadarimga o‘zini topshirsa, balolarimga sabr etsa va ne’matlarimga shukr qilsa, uni siddiq deb yozaman va qiyomat kunida siddiqlar bilan turgizaman, kim qazoi qadarimga taslim bo‘lmasa va balolarimga sabr etmasa, ne’matlarimga shukr qilmasa, Mendan boshqa ilohni topib olsin".

Ibn Muborak aytadilar: "Musibat bittadir. Agar musibatzada dod-voy solib, to‘polon qilsa, ikkita bo‘ladi". Ya’ni, musibati ikkitaga aylanadi. Birinchisi – o‘sha musibatning o‘zi, ikkinchisi – musibatga berilgan ajrning ketmog‘i. Bu esa, musibatning eng kattasidir.
353. Ali ibn Abu Tolibdan rivoyat qilinadi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Kimga musibat yetsa, menga bo‘lgan musibatni eslasin, chunki u musibatlarning eng kattasidir".
354. Yana Alidan (r.a.) rivoyat qilinadi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Kim jannatni yaxshi ko‘rsa, yaxshiliklarga shoshiladi. Kim do‘zaxga tushishdan qo‘rqsa, shahvatlarni tark qiladi. Kim o‘limni kutsa, lazzatlarni tark etadi. Kim dunyoda turib, dunyoni tark qilsa, unga musibatlari yengil bo‘ladi".
Ba’zi kitoblarda oltita satr zikr qilingan: Birinchi satr – kim dunyoga haris bo‘lib tong ottirsa, Alloh taologa g‘azab qilgan holda tong ottiribdi; ikkinchi satr – kim o‘ziga tushgan musibatdan shikoyat qilsa, Rabbidan shikoyat qilibdi; uchinchi satr – kim rizqining qaerdan kelishiga parvo qilmasa, Alloh uning qaysi eshikdan do‘zaxga kirishiga parvo qilmaydi; to‘rtinchi satr – kim xatolar qilib kulsa, do‘zaxga kirganda yig‘laydi; beshinchi satr – kimning eng katta g‘ami shahvat bo‘lsa, Alloh uning qalbidan oxirat qo‘rqinchini oladi; oltinchi satr – kim boyga boyligi uchun tavozu’ qilsa, ikki ko‘zi och kambag‘alga aylanadi.


Musibatga sabr qilish bobi hadislari
340-hadis. Mavzu’. “Mavzu’ot”ga qarang.

341-hadis. Juda zaif. Tabaroniy, Bayhaqiy va boshqalar rivoyat qilgan. Ibn Javziy “Mavzu’ot”da keltirgan.

342-hadis. Muttafaqun alayh.

343-hadis. Juda zaif. Ibn Mojja rivoyat qilgan.

344-hadis. Sahih. Ahmad, Nasoiy rivoyat qilgan. Ibn Hibbon sahih sanagan.

345-hadis. Mursal. Bayhaqiy rivoyat qilgan.

346-hadis. Juda zaif. Ibn Sano “Al-yavmu val-laylu” kitobida keltirgan.

347-hadis. Sahih. Muslim, Abu Dovud va boshqalar rivoyat qilgan.

348-hadis. Zaif, mursal.

349-hadis. Hasan. Termiziy, Tayolisiy, Bayhaqiy rivoyat qilgan.

350-hadis. Zaif. Sanadida uzilish bor.

351-hadis. Zaif. Termiziy, Ibn Mojja rivoyat qilgan.

352-hadis. Zaif. Ibn Abu Dunyo, Abu Shayx rivoyat qilgan.

353-hadis. Zaif. Ibn Adiy, Ibn Sano, Dorimiy rivoyat qilgan.

354-hadis. Zaif. Ibn Adiy, Bayhaqiy rivoyat qilgan.


O‘TTIZINCHI BOB TAHORATNING FAZILATLARI
355. Faqih Abu Lays Samarqandiy (Alloh u kishini rahmatiga olsin) Abu Umoma Bohiliydan rivoyat qiladilar: "Men Amr ibn Abasaga: "Qanday qilib, Islomning to‘rtinchisi bo‘lding", dedim. Aytdilarki: "Men odamlarning zalolatda ekanini ko‘rardim. Sanamlardan boshqa narsalarni bilmasdim. So‘ng bir kishidan Makkadagi xabarlarni

eshitdim. Ulovimga minib, Makkaga keldim. Bu kunlarda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yashirin da’vat etardilar. Chunki qavmlari u zotning ishlariga to‘sqinlik qilar edi. Men u kishiga o‘zimni bildirib, oldilariga kirdim va: "Siz kimsiz?" deb savol berdim. U kishi: "Men payg‘ambarman", dedilar. Men: "Payg‘ambar degani nima?" deb so‘radim. "Allohning elchisi", dedilar. "Alloh sizni yubordimi?" dedim. "Ha", dedilar. "Sizni qaysi ish bilan yubordi?" deb so‘radim. "Allohni bir demog‘imiz va Unga hech narsani sherik qilmasligimiz, butlarni sindirish va qarindoshlikni bog‘lashimiz uchun", dedilar. "Siz bilan yana kimlar bor bu ishning boshida?" dedim. "Hurlar va qullar bor", dedilar. O‘shanda u kishi bilan birga Abu Bakr va Bilol bor edi. Men: "Sizga ergashaman", dedim. "Sen

hozirgi kuningda hech ham qodir bo‘lmaysan. Hozir sen uyinga qayt va mening ishim ko‘ringanini eshitsang, menga ergash", dedilar. So‘ngra ahlimga qaytib, musulmon bo‘ldim".
Amr ibn Abasa hikoyalarini davom ettiradilar: "O‘sha kunda men Islomdagi to‘rtinchi kishi bo‘lganman. (Ya’ni, o‘sha vaqtda bu to‘rttalaridan boshqa musulmon yo‘q edi). So‘ngra Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam Madinaga hijrat qildilar. Ulovimga minib, men ham Madinaga keldim va u zotning oldilariga kirib: "Ey Rasululloh, meni taniyapsizmi?" dedim. "Ha, tanidim, – dedilar, – Makkada mening oldimga kelgan sen emasmiding?" "Ey Rasululloh, Alloh sizga o‘rgatgan narsalardan menga ham o‘rgating", dedim. "Bomdod namozini o‘qiganingdan keyin quyosh chiqquncha namoz o‘qima. Quyosh chiqayotganda ham namoz o‘qima, to ko‘tarilguncha. Chunki u shaytonni ikki shoxi orasidan chiqadi. Shu vaqt kofirlar unga sajda qilishadi. Agar bir nayza bo‘yi yoki undan ko‘proq ko‘tarilsa, namoz o‘qiyver. Chunki namoz farishtalar hozir bo‘lib, guvohlik beradigan amaldir. Quyosh qiyomga yaqin bo‘lsa ham, namoz o‘qima, chunki bu paytda jahannam qizdiriladi. Agar zavolga ketsa, namozingni o‘qiyver, chunki namoz shohidlik beruvchidir. Keyin asrni o‘qi, uni o‘qiganingdan keyin quyosh botgunicha namoz o‘qima. Chunki u shaytonning ikki shoxi orasida botadi. Bu payt kofirlar sajda qilishadi", dedilar. Men aytdim: "Ey Allohning payg‘ambari, tahoratdan xabar bering". "Sizlardan kim

tahorat qilishga kelsa, keyin og‘ziga suv olib, g‘arg‘ara qilsa, keyin burnini chaysa, qilgan xatolari og‘zidagi va burnidagi suv bilan yuvilib ketadi. So‘ng Alloh buyurganidek yuzini yuvsa, yuzining xatolari suv bilan chiqib ketadi. Keyin Alloh buyurganidek qo‘lini tirsagigacha yuvsa, Alloh qo‘llarining xatolarini suv bilan chiqarib yuboradi. Keyin Alloh buyurganidek boshiga mash tortsa, boshidagi, sochining atrofidagi xatolar suv bilan chiqib ketadi. Keyin Alloh buyurganidek ikki oyog‘ini to‘piqlari bilan yuvsa, ikki

oyog‘ining va barmoqlarining atrofidagi xatolari suv bilan chiqib ketadi. Keyin turib Allohga hamd va sano aytib, ikki rak’at namoz o‘qisa, onasidan yangi tug‘ilgandek gunohlardan xoli bo‘ladi", dedilar u zot sollallohu alayhi vasallam.
356. Faqih aytadilar: Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilindi: Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam: "Alloh taolo xatolarni o‘chirib, darajalarni ko‘taradigan narsalarni sizlarga aytaymi?" dedilar. "Ha", deyishdi. "Qiyinchilik vaqtlarda tahorat qilish, makruh narsalarga sabr etish, masjidlarga qadamlarni ko‘paytirish, namozning ketidan namozni kutish. Bu ishlar sizlarga qo‘rg‘ondir" (ya’ni, dushmandan qo‘rg‘ondir).
Faqih aytadilar: Otam (r.a.) Abdulloh ibn Salomdan rivoyat qildilar: "Alloh tushirgan kitoblarning ba’zisida o‘qidimki, kim har tahorat ketganda, tahorat qilsa, xotinlarning huzuriga ko‘p kiravermasa, nohaqdan mol topgan bo‘lmasa, Alloh uni hisobsiz dunyo bilan rizqlantiradi".

357. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Kim pok holatda pok to‘shakda yotsa, u bilan to‘shagida farishta bo‘ladi (qo‘riqlaydi). Kechasi qaysi soatda uyqudan uyg‘onsa, farishta, ey Parvardigor, falonchi bandangning gunohini kechir, chunki u pok holatda yotdi, deb aytadi".

358. Humron ibn Abon aytadilar: "Usmon ibn Affonning tahorat qilayotganlarini ko‘rdim. Suvni qo‘llariga olib uch marta yuvdilar, keyin g‘arg‘ara va istinshoqni uch martadan qildilar. So‘ng uch marta yuzini yuvdilar, o‘ng qo‘lini tirsagi bilan qo‘shib uch marta,

chap qo‘lini tirsagi bilan qo‘shib uch marta yuvdilar. Keyin boshlariga mash tortdilar. So‘ngra ikki oyog‘ini uch marta yuvdilar. Va: "Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning men tahorat qilganimdek tahorat qilganlarini ko‘rganman. U zot, kim mening tahoratim kabi tahorat qilsa, keyin ikki rak’at namoz o‘qisa, shu vaqtda dunyo ishlaridan gapirmasa, o‘tgan va kelajak gunohlari mag‘firat qilinadi, degan edilar", deb aytdilar.

359. Savbon Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladilar. U zot sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "To‘g‘ri bo‘linglar, hech sanay olmaysizlar. Bilingizki, amallaringizning yaxshisi namozdir. Faqat mo‘min kishigina doim tahoratli bo‘ladi".
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning "hech sanay olmaysizlar", degan so‘zlarini ma’nosi – to‘g‘ri bo‘lishga hech qodir bo‘lmaysizlar, deganidir. Yana aytiladiki, u so‘zning ma’nosi, kim to‘g‘ri bo‘lsa, uning savobini sanamoqning imkoni bo‘lmaydi, deganidir. To‘g‘ri bo‘lish – imon va toatdadir. "Faqat mo‘min kishigina doim tahoratli bo‘ladi",

degan so‘zlarini ma’nosi, tahoratni davomli qilish mo‘minlarning axloqlaridan, deganidir. Mo‘min kishiga kun bo‘yi va kechasi uxlayotganda tahoratli bo‘lmog‘i lozim, chunki bu amal tufayli Alloh va farishtalar uni yaxshi ko‘radi, Allohning panohida bo‘ladi.

Faqih aytadilar: Otam (r.a.) dedilar: "Menga yetdiki, Umar ibn Xattob (r.a.) Rasulullohning (s.a.v) sahobalaridan birini Misrga Ka’ba yopinchig‘i uchun yubordilar. Sahobiy Shomda bir nasoro olimining ibodatxonasiga tushdi. Bu olimdan ilmliroq odam ularda yo‘q edi. Rasulullohning (s.a.v) elchilari u bilan uchrashmoqni, ilmidan eshitmoqni xohladi. Uyiga kelib, eshikni ochishlarini so‘radi. Eshik uzoq vaqt ochilmadi, nihoyat olimning oldiga kirdi va eshikda ushlanib qolganidan shikoyat qildi. Olim aytdiki: "Biz oldimizga kelayotganingda seni sulton haybatida ko‘rdik va qo‘rqib eshikni ochmadik. Alloh taolo Musoga: "Ey Muso, sultondan qo‘rqsang, tahorat qil va ahlingni ham tahoratga buyur. Chunki kim tahorat qilsa, qo‘rqqanidan omonda bo‘ladi", degan. Senga eshikni ochmay turganimiz tahorat qilib olib, namoz o‘qib, sendan omonlik topishimiz uchun edi. Va keyin eshikni ochdik".
Faqih aytadilar: Tahorat qilayotgan kishi tahoratini ta’zim bilan qilishi va bu tahorat bilan Rabbining ziyoratida bo‘lishini bilishi, so‘ngra hamma gunohlariga tavba qilishi lozim. Chunki Alloh taolo suv bilan yuvishni gunohlardan ham poklanish belgisi qildi. Tahoratni Alloh ismi bilan boshlamog‘i lozim. Farg‘ara, istinshoq qilsa, og‘zini g‘iybatdan va yolg‘ondan, yuzini yuvsa, haromga qarashdan poklangan bo‘ladi. Boshqa a’zolarda ham shunday. A’zolarini yuvib bo‘lsa, Allohga duo qiladi va tasbeh aytadi.
360. Hadisda rivoyat qilinadi: "Mo‘min banda tahoratni qilib bo‘lgandan keyin: "Subhanakallohu va bihamdika, ashhadu alla-a ilaha illa anta, astag‘firuka va atubu ilayk", desa, yaxshilik tamg‘asini bosadi. So‘ng u tamg‘a arshning tagiga qo‘yiladi. U qiyomat kunida egasiga qaytarilguncha sindirilmaydi".

361. Uqba ibn Omir Umar ibn Xattobdan (r.a.) rivoyat qiladilar. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Sizlardan qaysi biringiz tahorat qilib bo‘lgandan keyin: "Ashhadu alla-a ilaha illallohu vahdahu la-a sharikalahu va anna Muhammadan abduhu va rosuluh", desa, jannatning sakkiz darvozasi ochiladi. U yerga xohlaganidan kiradi".

362. Abu Dardo (r.a.) Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladilar: "Kim besh amalni imon bilan qilsa, jannatga kiradi: Besh vaqt namozlarini o‘z vaqtida o‘qigan, tahoratlari, ruku’lari, sajdalarini qilib, zakotini xursand holda ado etgan kishi, Allohga qasamki, bu ishni faqat mo‘min qiladi; yana ramazonda ro‘za tutgan, qodir bo‘lsa, Allohning uyiga haj qilgan va omonatni ado etgan kishi".
Abu Dardodan omonatning nimaligini so‘rashdi. U zot (r.a.): "Jinobatdan yuvinish. Alloh taolo dinida odam farzandiga bundan ko‘ra omonatroq narsa bermagan", dedilar.
363. Usmon ibn Affon rivoyat qiladilar. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Kim tahoratini Alloh buyurgandek mukammal qilsa va namozni Alloh buyurgandek ado etsa, u ikkisi orasidagi gunohlarga kafforat bo‘ladi".
364. Abu Hurayra (r.a.) aytadilar: "Bir kuni Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam bomdod namozi paytida Bilolga: "Ey Bilol! Islomda qilgan pok amalingni menga ayt, chunki shu kecha jannatda kovushingning tovushini eshitdim", dedilar. Bilol: "Men Islomda umidlik bir ish qilganim yo‘q, lekin kechasimi, kunduzimi, qachon tahorat olsam, kam bo‘lsa-da, qodir bo‘lganimcha namoz o‘qiyman", deb javob qildilar.
Boshqa bir rivoyatda: "Tahorat ketishi bilan uni yangilayman, yangilashim bilan ikki rak’at namoz o‘qiyman", deganlar.


Tahoratning fazilatlari bobi hadislari
355-hadis. Sahih. Muslim, Ahmad va boshqalar rivoyat qilgan.

356-hadis. Sahih. Muslim, Termiziy, Nasoiy, Ibn Mojja rivoyat qilgan.

357-hadis. Hasan. Ibn Muborak rivoyat qilgan. “Ad-dau vad-davo”ga qarang.

358-hadis. Muttafaqun alayh.

359-hadis. Sahih. Ahmad, Ibn Mojja, Hokim rivoyat qilgan.

360-hadis. Sahih. Nasoiy, Hokim rivoyat qilgan.

361-hadis. Sahih. Muslim, Abu Dovud, Termiziy rivoyat qilgan.

362-hadis. Hasan. Abu Dovud, Tabaroniy, Abu Na’im rivoyat qilgan.

363-hadis. Sahih. Muslim, Nasoiy, Ahmad rivoyat qilgan.

364-hadis. Muttafaqun alayh.

O‘TTIZ BIRINCHI BOB

BESH VAQT NAMOZ HAQIDA
365. Faqih Abu Lays Samarqandiy (Alloh u kishini rahmat qilsin) aytadilar: Hasandan (r.a.) rivoyat qilindi: "Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Besh vaqt namozning misoli eshiklaringiz oldidan oqib o‘tayotgan suvi ko‘p daryo kabidir. Unda har kuni besh marotaba yuvingan odamning tanasida kir qoladimi?"
Ya’ni, besh vaqt namoz kishini gunohlardan poklaydi, kattalaridan boshqasi qolmaydi. Bu ish faqat namozni ulug‘lab, ruku’larini, sajdalarini mukammal qilib o‘qisa. Mabodo ruku’si, sajdasi tamomiga yetmasa, u namoz rad qilingaydir.

366. Rafo’a ibn Rofe’ ibn Xolid aytadilar: "Biz Pay-g‘ambar sollallohu alayhi vasallam huzurlarida edik, shu vaqt bir kishi kelib, qiblaga yuzlanib namoz o‘qidi. Keyin namozini tugatib, Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam oldilariga kelib, u zotga sollallohu alayhi vasallam va qavmga salom berdi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam: "Qaytib namozingni boshqatdan o‘qi, sen namoz o‘qimading", dedilar. Haligi kishi qaytib, yana namoz o‘qidi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam yana: "Namozingni qaytadan o‘qi, chunki sen namoz o‘qimading", dedilar. Shunday deb ikki yoki uch marta buyurdilar. U kishi: "Imkoniyatim boricha o‘qidim, ammo namozimning aybini bilmayapman", dedi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Tahoratni Alloh buyurganidek mukammal qilmasalaringiz, namozlaringiz komil bo‘lmaydi. Tahoratda yuzini, so‘ng ikki qo‘lini tirsagigacha yuvadi va boshiga mash tortadi, keyin ikki oyog‘ini to‘pig‘igacha yuvadi. Keyin Allohga takbir va hamd aytadi, so‘ng Qur’ondan qodir bo‘lganicha o‘qiydi, so‘ngra takbir aytadi va ruku’ qiladi, qo‘lini tizzasiga qo‘yib, bo‘g‘inlarini xotirjam ushlaydi, ozgina turgandan keyin boshini ko‘tarayotib, "sami’allohu liman hamidah", deb qomatini tik qiladi va ozgina turib, so‘ng takbir aytib sajdaga ketadi".

Shunday qilib, to‘rt rak’at namozning o‘qilishini tushuntirdilar. So‘ng: "Ana shunday qilmasangizlar, hech biringizning namozingiz to‘liq bo‘lmaydi", dedilar.
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam sajda bilan ruku’ni to‘liq qilishni buyurdilar va ularsiz namoz qabul bo‘lmaslik xabarini berdilar. Mo‘min kishi namozini chiroyli, mukammal qilishga va bu namoz uning o‘tgan gunoh va xatolariga kafforat bo‘lishiga harakat qilmog‘i lozim.
367. Usmonning (r.a.) ozod qilgan qullari Horis aytadilar: "Usmon (r.a.) biz bilan o‘tirgan edilar, muazzin keldi. Usmon (r.a.) suv oldirib, tahorat qildilar, keyin: "Payg‘ambarning sollallohu alayhi vasallam men qilgandek tahorat qilganlarini ko‘rganman va: "Kim men qilganday tahorat olib, peshin namozini o‘qisa, Alloh taolo u namozi bilan bomdod namozi orasida bo‘lgan gunohlarini kechiradi, keyin asrni o‘qisa, Alloh taolo asr bilan peshin orasidagi gunohlarini kechiradi. So‘ng shom namozini o‘qisa, Alloh taolo shom bilan asr o‘rtasida o‘tgan gunohlarini kechiradi. Keyin xufton namozini o‘qisa, xufton bilan shom namozi orasida bo‘lgan xatolarini kechiradi. So‘ng yotadi va dumalab kechani o‘tkazadi. So‘ng turib, tahorat qilib, bomdod namozini o‘qisa, Alloh taolo bomdod va xufton namozi orasidagi xatolarini kechiradi. Bu yaxshiliklar yomonliklarni ketkazadi", deganlarini eshitganman", dedilar.
Odamlar aytishdi: "Qolgan solih amallar-chi?" Aytdilar: "Subhanalloh valhamdulillah, va laa ilaha illallohu vallohu akbar, va laa havla va laa quvvata illa billahil ‘aliyyil az’im".
368. Abdulloh ibn Mas’uddan (r.a.) rivoyat qilinadi. U zot aytdilarki: "Kimni erta bir kun qiyomatda Alloh taologa musulmon holda yo‘liqishi xursand qilsa, farz namozlarni azon aytilgan vaqtda ado etsin. Alloh taolo Payg‘ambaringizga hidoyat yo‘lini ko‘rsatdi. Albatta, u namozlar hidoyat yo‘llaridandir. Qasamki, jamoatdan kechikkan kishi uyida namoz o‘qiganidek, sizlar ham namozlaringizni uylaringizda o‘qisangizlar, Payg‘ambaringizning yo‘lini tark qilgan bo‘lasizlar. Payg‘ambaringiz sollallohu alayhi vasallam sunnatlarini tark qilsangizlar, adashasizlar. Hali shunday zamonga yetamizki, bu namozlardan faqatgina la’natlangan munofiq kishi kech qolib, jamoatga chiqmaydi.

Bizlar ikki odamning o‘rtasida kasallikdan gandiraklab turgan bo‘lsa-da safga kelib turgan kishini ko‘rdik. Qaysi kishi tahorat olsa va tahoratini chiroyli qilib, masjidlardan biriga borsa va u yerda namoz o‘qisa, Alloh taolo uning har qadamiga yaxshilik yozadi va darajasini ko‘taradi, xatolarini o‘chiradi, hattoki bizlar qadamlarimiz orasini yaqin qilsak ham albatta, kishining jamoat bilan o‘qigan namozi yolg‘iz o‘qigan namozidan yigirma yetti daraja ziyoda bo‘ladi".

369. Jobir ibn Abdulloh (r.a.) aytadilar: "Masjid oldiga ko‘chishni xohladik – u yerda bir bo‘sh joyimiz bor edi. Bu gap Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga yetdi. U zot bizning oldimizga kelib: "Ey bani Salama, eshitishimcha, sizlar masjid oldiga ko‘chmoqchi ekansizlar?" dedilar. Biz: "Ey Allohning elchisi, masjid uzoq, o‘sha yerda bo‘sh joy bor edi", dedik. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: "Ey bani Salama, o‘z yeringizda turaveringlar, chunki bosgan izlaringiz yoziladi". Nabiy sollallohu alayhi vasallamning so‘zlaridan keyin masjidning atrofiga ko‘chishni xohlamay qoldik".
370. Anas ibn Molik (r.a.) Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladilar. U zot sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Kim jamoat bilan qirq kun namozning bir rak’atini ham qoldirmay o‘qisa, Alloh taolo unga ikkita omonlik yozadi: biri – do‘zaxdan omonlik, ikkinchisi – nifoqdan omonlik".
371. Uboda ibn Somitdan rivoyat qilinadi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Kim mukammal tahorat qilsa, keyin namoz o‘qishga tursa, ruku’, sajda va qiroatini komil qilsa, shunda namoz aytadi: "Sen meni saqlaganingdek Alloh ham seni saqlasin", deb. Keyin namoz osmonga ko‘tariladi, unda yorug‘lik va nur bo‘ladi. Osmon eshiklari ochilib, u Alloh taboraka va taolo huzuriga yetadi va egasi uchun shafoat so‘raydi. Agar namozning ruku’sini, sajdasini, qiroatini zoe’ qilsa, namoz: "Sen meni zoe’ qilganingdek, Alloh ham seni zoe’ qilsin", deydi. Keyin namoz osmonga ko‘tariladi, unda zulmat bo‘ladi, osmonga yetganda osmon eshiklari yopiladi. Keyin eski kiyim o‘ralgandek o‘raladi va u bilan egasining yuziga uriladi".
372. Hasandan rivoyat qilinadi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: "Sizlarga o‘g‘irlikda odamlarning yomoni kimligini aytayinmi?" dedilar. Sahobalar: "Kim u, ey Allohning elchisi?" deb so‘rashdi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam: "Namozidan o‘g‘irlovchi", dedilar. Sahobalar: "Kishi namozidan qanday o‘g‘irlaydi?" deyishdi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Ruku’ va sajdasini mukammal qilmasdan".
Salmon Forsiy (r.a.) aytadilar: "Namoz o‘lchovdir, kim o‘lchovini to‘la qilsa, unga ham to‘la qilinadi va kim urib qolsa, Alloh taolo o‘lchovdan urib qolganlar haqida nima deganini bilasizlar".
373. Abu Hurayra (r.a.) Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning rivoyat qiladilar. U

zot sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Munofiqlarga namozning og‘iri xufton va bomdod namozidir. Agar ikkoviga bo‘lgan ajrni bilganlarida emaklab bo‘lsa ham kelardilar".

374. Burayda Aslamiy Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladilar: "Qorong‘i kechalarda masjidlarga boruvchilarga qiyomat kunida yorqin nur bo‘lishi bashoratini beringlar".

375. Abu Hurayra (r.a.) deydilar: Payg‘ambar alayhissalom aytdilar: "Namozga buyurmoqni qasd qilsam-u keyin namoz boshlansa, so‘ng yigitlar bilan o‘tin olib chiqib, azonni eshitib, namozga chiqmagan qavmning uylariga o‘t qo‘yib yuborsam".

376. Uboda ibn Somit (r.a.) Payg‘ambar (s.a.v.)dan rivoyat qiladilar: "Besh vaqt namozni Alloh taolo bandalariga farz qildi. Kim bu namozlarni komil holatda bajarsa, ularning haqqini past sanab, noqis qilmasa, Alloh huzurida uning jannatga kirishiga ahd bordir. Kim ularning haqqini past sanab, tark qilsa, Alloh oldida u uchun hech qanday ahd yo‘qdir. Xohlasa, kechiradi, xohlasa azoblaydi".
Atodan (r.a.) Allohning: