Al-buxoriy universiteti

Ozarbayjonda 815-yilda Bobak boshchiligidagi qo‘zg‘olon ham 20 yildan ortiq davom etadi.

Movarounnahr markazi Sug‘diyonada 769–783-yillarda Muqanna boshchiligida yirik xalq qo‘zg‘oloni bo‘lib o’tgan.
Bobak boshchiligidagi
qo‘zg‘olon

Xalifalikdan ajrab chiqqan birinchi mustaqil amirlik 756-yilda Ispaniyada tashkil topadi. U X asrdan Qurdoba (Kordova) amirligi nomini oladi.

Qurdoba amirligi

IX asrdan Misr, Eron, Movarounnahr va Xuroson mustaqillikka erishadi. Abbosiylar qo‘lida Yaqin Sharq va Arabiston yarimoroli qoladi.

Mo‘g‘ul xoni Xuloku 1258-yilda Bag‘dodni egallagandan so‘ng, Arab xalifaligi barham topadi.

Mo‘g‘ul xoni Xuloku

Xorun ar-Rashid davrida Arab xalifaligi

• VII asrning ikkinchi yarmidan boshlab xalifalik kengaya borib o'z chegaralarini g'arb va sharq tomon kengaytirishga harakat qildi. Yaqin va O'rta Sharqning boy viloyatlari qo'lga olinib, nihoyatda uyushgan va jangovar arab qo'shini shiddat bilan harakatlarini boshlab yuborgan edi. Arablar Amudaryodan (Jayxun) shimolda joylashgan yerlarga «Movarounnahr» ya'ni «daryoning narigi tomonidagi yerlar» deb nom berishadi. Hozirgi Afg'onistonning shimoli, Eronning shimoli-sharqiy qismi hamda Janubiy Turkmanistondan to Amudaryogacha bo'lgan hududlar esa Xuroson deb yuritilgan. Avval boshda Xurosonning markaziy shahri Marv keyinchalik Hirot shahri bo'lgan.

VII – IX ASRLARDA ARAB XALIFALIGI

• Islom rivoji jarayonida o'lkada sunniylik ta'limoti keng yoyiladi. Sunniylik oqimi islom dinidagi ikkita asosiy yo'nalishlardan biridir. Bugungi kunda jahondagi barcha musulmonlarning qariyb 90 % sunniylikka mansub. Bu yo'nalish VII asrning ikkinchi yarmida Arabistonda vujudga kelgan. VIII-XII asrlarda arab xalifaligidagi diniy-siyosiy kurashlar jarayonida islomdagi eng yirik yo'nalish sifatida shakllangan. Sunniylar Qur'on bilan birga sunnaga e'tiqod qiladilar. Sunniylikda 4 ta mazhab mavjud Qianafiya, molikiya, shofi'iya va hanbaliya).

Arablarning asosiy istilolari xalifalar Abu Bakr (632-634), Umar (634-644), Usmon (644-656) va Umaviylar xalifalari (661-750) davrida amalga oshirilgan. Umaviylar davrida xalifalik poytaxti Suriyaga Damashq shahriga koʻchirildi. Arablarning g'alabalari, ular tomonidan keng hududlarni egallab olinishiga Vizantiya va Fors o'rtasidagi ko'p yillik o'zaro mashaqqatli urush, arablar tomonidan hujumga uchragan boshqa davlatlar o'rtasidagi tarqoqlik va doimiy dushmanlik yordam berdi. Yana shuni aytish kerakki, arablar tomonidan bosib olingan mamlakatlar aholisi, Vizantiya va Fors zulmidan aziyat chekkan, arablarni ozod qiluvchilar sifatida ko'rgan, ular soliq yukini birinchi navbatda islom dinini qabul qilganlarga engillashgan.
Ko'pgina sobiq tarqoq va urushayotgan davlatlarning yagona davlatga birlashishi Osiyo, Afrika va Yevropa xalqlari o'rtasidagi iqtisodiy va madaniy aloqalarning rivojlanishiga yordam berdi. Hunarmandchilik, savdo rivojlangan, shaharlar oʻsgan. Arab xalifaligi tarkibida yunon-rum, eron va hind merosini oʻzlashtirgan madaniyat tez rivojlandi. Arablar orqali Yevropa Sharq xalqlarining madaniy yutuqlari, birinchi navbatda, aniq fanlar - matematika, astronomiya, geografiya va boshqalar sohasidagi yutuqlar bilan tanishdi. 750-yilda xalifalikning sharqiy qismida Umaviylar sulolasi ag'darildi. Muhammad payg‘ambarning amakisi Abbosning avlodlari bo‘lgan Abbosiylar xalifa bo‘ldilar. Ular davlat poytaxtini Bag‘dodga ko‘chirdilar.
Xalifalikning gʻarbiy qismida Abbosiylarni tan olmagan va poytaxti Kordova shahri boʻlgan Kordova xalifaligiga asos solgan umaviylar Ispaniyada hukmronlikni davom ettirdilar. Arab xalifaligining ikkiga boʻlinishi kichikroq arab davlatlarining vujudga kelishining boshlanishi boʻlib, ularning boshliqlari viloyatlar hukmdorlari edi. amirlar. Abbosiylar xalifaligi Vizantiya bilan doimiy urushlar olib bordi. 1258-yilda moʻgʻullar arab qoʻshinini magʻlub etib Bagʻdodni egallagach, Abbosiylar davlati oʻz faoliyatini toʻxtatdi. Pireney yarim orolidagi oxirgi arab davlati - Granada amirligi 1492 yilgacha mavjud bo'lgan.Uning qulashi bilan Arab xalifaligining davlat sifatidagi tarixi tugadi.
E’tiboringiz uchun rahmat