Akustik tomoni- bunda tovushning balandligi, tezligi, miqdori, kuchi, tembri tushuniladi Fizika

URG’U QABUL QILMAYDIGAN QO’SHIMCHALAR

1.-ma bo’lishsizlik qo’shimchasi urgu qabul qilmaydi. M: bo`rma, ishla`ma, o’qi`ma
2.Sonning ma’no turlarini hosil qiluvchi –ta, -tacha qo’shimchalari urg’u olmaydi. M: o’`nta, be`shtacha
3.O’xshatish ma’nosini bildiruvchi -dek, -day, -cha qo’shimchalari ham urg’u qabul qilmaydi. M: shamo`ldek, se`nday, yigi`tcha
4.-man, -san, -miz, -siz, (-dir) – shaxs son qo’shimchalari va bog’lamalar ham urg’u qabul qilmaydi. M: o’qi`yman, o’quvchi`man, o’qi`ysan, o’quvchi`san, boyli`kdir. Shaxs son qo’shimchalari fe’lning munosobat shakllari, chunki fe’l asosiga qo’shilyapti. Affiks bog’lamalar ismlarni kesmga xoslovchi shakllar, ismlarning munosabat shakllari hisoblanadi, chunki ism asosiga qo’shilyapti.

5. 
   Afiks yuklamalari ya’ni –ma, -chi, -oq,-yoq,-a, -ya –u, -yu, -ku,-da, -gina, -dir kabilar ham urg’u olmaydi. M: o’qidi`ngmi, se`n-chi, o’qiga`n-ku
   
6. 
   Rus tili ta’sirida tilimizga kirib kelgan. –ov,-ova, -yev,-yeva, -ovna, -vich kabi shakllar ham urg’u qabul qilmaydi. Raxi`mov, Raxi`mova, Raxi`movna
   
7. 
   Sof ko’makchilar ham urg’u qabul qilmaydi. M: se`n bilan, opa`m uchun, me`n kabi bunda urg’u ko’makchi bilan birga kelgan mustaqil so’zning oxirgi bo’g’iniga tushadi. Se’n-la,se’nila
   

ESLATMA:
- larcha qo’shimchasi so’z yasovchi va sonning lug’aviy shakl yasovchi qo’shimchalari hisoblanadi. Bu qo’shimcha urg’u qabul qiladi ammo urg’u qo’shimchaning birinchi bo’g’inida bo’ladi. M: qahramonla`rcha, o’rtoqla`rcha-so’z yasovchilar, yuzla`rcha, mingla`rcha-lug’aviy shakl yasovchi qo’shimcha