Akusherlik va ginekologiyada hamshiralik ishi

S o f progestinli tabletkalar (SPT)n\
to 1 la, gipertoniya kasalligiga 
chalingan, qandli diabeti b o ‘lgan ayollar va emizikli onalarga qabul 
qilish tavsiya etiladi.
SPT ni sut bezlari, jinsiy a ’zolarida xatarli o ‘sm a kasalliklari 
b o ‘lgan ayollarga, jig ar shikastlari, k o ro n ar to m irlar kasallik- 
larida, bosh m iya shikastlari, trom b oem b olik kasalliklarda va 
chekuvchi ayollarga qabul qilish m an etiladi.
Agar tabletkani ichish bir m arta o ‘tkazib yuborilsa, qolgan- 
larini doimgidek ichib, undan tashqari qo'shim cha boshqa kontra­
tseptiv usul 7 kun davom ida ( to ‘siq soluvchi yoki kim yoviy) 
qollaniladi.
Inyeksion kontratseptivlar (IK) m ushak ichiga yuboriladi, 
ular tarkibida prolangirlangan progestinlar kiradi. Bu vosita hozirgi 
kunda dunyoning 80 dan ortiq mamlakatlarida keng qo‘llanilmoqda 
(13- ilova).
D epo-provera (apdjon) 3 oylik kontratsepsiya, noresterat 2 
oyli kontratsepsiya ta ’siriga ega b o ‘lib, k o ‘proq q o ‘llanadigan IK
preparatlari hisoblanadi. U larning ta ’sir kuchi servikal kanalining 
shillig‘ini ko‘chirib tushirish va ovulatsiyaning oldini olishdan iborat.
234

---

Bu p reparatlar hayz siklining birinchi 7 kuni o ‘tkaziladi. IK
kontratseptiv vositalardan sut bezlari xavfli o ‘sm alarida, jinsiy 
a ’zolar kasalliklarida, jigar kasallanganda, bosh miya qon aylanishi 
buzilishida, yurak tom irlari kasallanganda foydalanish tavsiya 
etilm aydi. B undan tashqari, IK ijobiy xususiyatlarga ega b o ‘lib, 
ayollar salom atligiga yaxshi ta ’sir etadi. U lar anem iya, b ach a d o n ­
dan tashqari hom iladorlik, kichik chanoq a ’zolarining yallig‘lanish 
kasalliklari, tuxum don raki, endom etriya rakining oldini oladi.
Bu p reparatlam i o ‘sm irlarda, 35 yoshdan oshgan ayollarda, 
g iperto nikk asallikn in go g’ir shakllari, semizlik, qandli diabetning 
o g 'ir shakllari, o ‘t pufagining surunkali kasalliklari, epilepsiyasi 
b o ‘lgan, depressiyadan chiqqan ayollarga ehtiyotlik bilan q o ‘llash 
tavsiya etiladi.
Talvasaga q a rs h i, uyqu preparatlar va rifampitsin, penam etsilin 
preparatlarini A T IK bilan birgalikda q o ‘llash uning ta ’sir kuchini 
qirqadi.
A TIK ni qabul qilish operatsiyalardan ikki hafta oldin va keyingi 
davrlarida to ’xtatiladi.
„E sdan chiqqan tabletka" qoidasiga ko ‘ra:
a) agar 12 soatdan ko‘p vaqt o'tm agan bo‘lsa, eslagan zahoti 1 ta 
tabletka qo‘shimcha ichiladi. Q o‘shimcha ehtiyot choralari ko'rilmaydi;
b) agar 12 so atd an k o ‘p vaqt o ‘tgan b o ‘lsa, oxirgi esdan 
chiqqan tabletkani ichib, 7 kun davom ida ehtiyot choralari q o ‘lla- 
niladi ( to ‘siq soluvchi va kim yoviy usullar bilan).
SPT — tarkibida faqat progesteron (gestagen) b o ‘lgan tab let­
kalar oral kontratseptivlardir. T abletkalar tanaffussiz kuniga 1 ta 
tabletkadan tartib bilan ichiladi. U larga eksluton, m ikrolut p repa­
ratlari kirib, servikal kanal shillig‘ini quyiltirish ta ’siriga ega. A TIK
la rd a n k o ‘ra h o m ila d o rlik d a n saq lash sam ara sin in g kam ligi 
SPTning kam chiligi hisoblanadi.
Norplant —
bu preparat istalmagan hom iladorlikdan 5 yilgacha 
ishonchli him oya qiladi va ko ‘proq reproduktiv yoshdagi ayollarga 
q o ‘l keladi. Bu kontratsepsiya usuli tu g‘uruqlar orasidagi intervalni 
u z a y tiris h m a q sa d id a , b a c h a d o n ic h i v o sita si (B IV ), O K , 
sterillash, IK ni xohlamagan ayollarga tavsiya etiladi. N orplant aktiv 
m oddasi — levonorgestrel kichik naycha sifatidagi 6 ta plastik 
kapsulada b o ‘ladi, jarrohlik y o ‘li bilan ularni yelka ichki sathining 
teriostiga kiritib qo'yiladi. Kiritilgan sohada kapsula sezilmaydi va 5 
yil mobaynida ayol oiganizmiga qon orqali gorm onning kichik dozasi 
sekin-asta bir m arom da ajralib turadi. N orplantda estrogenlar yo‘qligi
235

---

uchun A TIK ga nisbatan xavfsiz hisoblanadi. Bu usul k o 'p ro q
estrogenga qarshi ko'rsatm asi b o ‘lgan ayollar u ch u n foydalidir.
T a ’sir doirasi:
servikal shillig‘ini quyiltirib, sperm atozoidlar 
o ‘tishiga to ‘sqinlik qilib, tuxum hujayra paydo b o ‘lishining oldini 
oladi va shuning hisobiga hom iladorlik hosil b o ‘lmaydi. Bundan 
tashqari, hayz siklining ikkinchi fazasida progesteroni (hom ilaning 
rivojlanishiga javob beruvchi gorm on) sekretsiyasini kam aytirib, 
endom etriy rivojlanishini susaytiradi. Jinsiy a ’zolam ing xavfli o ‘sma 
kasalliklari, jigar kasalliklarida, eo ron ar tom irlar kasalliklari, bosh 
miya tom irlari kasallanishida, k o ‘p chekishda (35 yoshdan so'ng) 
foydalanish m um kin emas.
Shoshilinch kontratseptivlar (SHK).
P ostinor preparati post- 
koital kontratsepsiya m oddalari orasida eng k o ‘p e ’tiro f etilgan 
preparatdir. Bu m odda ko'proq doimiy jinsiy aloqada bo'lmaydigan, 
doim iy saqlanish m oddalarini .qo‘llamaydigan ayollarga .qulaydir.
Vengriyada levonorgestrel postkoital kontratsepsiyadan 1970- 
yillardan boshlab foydalanilgan. Postinorda 0,75 mg levonorgestrel 
bor. Qarshi ko‘rsatm alari поф1аШ va SPTga o ‘xshash, 1 oyda 4 
tabletkadan ortiq ichib bo'lm aydi.