Akusherlik va ginekologiyada hamshiralik ishi

22.2. To‘siq soluvchi vositalar
231

---

49- rasm. Qin diafragmalari va servikal qalpoqchalar.
Erkaklar prezervativi lateksdan tayyorlangan b o ‘lib, ereksiya 
holatida erkak olatiga kiydiriladi. Sperm a ayol qiniga tushm ay 
prezervativ ichida qolib ketadi.
Ayollar prezervativi 2 xil bo ‘ladi:
— lateksdan tayyorlangan xaltacha b o ‘lib, ayol qiniga kiritiladi.
— xuddi shu xaltachaga o ‘xshash, faqat lateks trusiklar b o ‘lib, 
birgalikda ishlatiladi.
Prezervativning davolovchi effekti jinsiy aloqa paytida yuzaga 
chiqadi. Prezervativ kontratseptiv ta ’sirdan tashqari jinsiy y o ‘l bilan 
yuqadigan kasalliklar va V IC H (O ITS) dan ham him oya qiladi. 
Prezervativni ishlatishdan oldin uning yuziga vazelin va bolalar 
kremini surtish yaram aydi, chunki bu krem lar prezervativning 
kontratseptiv ta ’sirini tushiradi va uning yirtilishiga olib keladi.
Qin diafragmalari va servikal qalpoqchalar
gu m bazsim on 
shaklda yasalib, egiluvchan halqaga ulangan lateks kosachadan 
iborat, jinsiy aloqadan a w a l qinga kiritib q o ‘yiladi, shunda u qin 
bilan bachadon b o ‘yni orasida to'siq b o'lib turadi.Q in diafragm a- 
larini uzoq m uddat q o ‘llash m um kin emas.
Servikal qalpoqcha rezina, m etall (alum in, kum ush), suyak- 
lardan tayyorlanadi. Jinsiy aloqadan oldin b achadon b o ‘yniga 
kiydiriladi. Q in diafragm asi va servikal qalpoqchalar sperm aning 
yuqori jinsiy y o ‘llarga o ‘tishiga y o ‘l q o ‘ymaydi.
22.3. Homiladorlikdan saqlovchi kimyoviy usullar
Kimyoviy usullam ing quyidagi turlari mavjud.
A. G o r m o n a l k o n t r a t s e p t i v l a r :
— inyeksion;

---

— oral (ichiladigan);
— im plantantlar.
B. H o m i l a d o r l i k d a n s a q l o v c h i m a h a l l i y m o d d a l a r :
— nonoksilon;
— uy sharoitida q o ‘llaniladigan kontratseptivlar;
— benzakalonium xlorid.
H om iladorlikdan saqlovchi m ahalliy vositalar sperm itsidlar 
sperm atozoidlarni nobud qiluvchi kabi ta ’sir qiladi (11- ilova). 
U lar aloqaning birinchi soniyalaridayoq sperm atozoidlarni nobud 
qiladi. Q in yuzalarini yupqa him oyalovchi plyonka bilan o ‘rab, 
ajralm ani quyiltirib, qolgan sperm atozoidlar harakatini to ‘xtatadi.
• 
Mahalliy vositalarni quidagi hollarda qo ‘Hash mumkin emas:
— em izikli ayollarda;
— allergik kasalliklarda;
— hom iladorlik holatida.
U y sharoitidagi kontratseptivlarga lim onli tam p o n lar (1 sm 
qalinlikdagi lim on b o ‘lagi qatiqqa botirilgan holatda tam pon usulida 
qinga q o ‘yiladi), qinni sirka bilan chayish (1 choy qoshiq 6%li 
sirkani 1— 1,5 1 suvga aralasht iriladi) kiradi.
G o rm o n al oral kontratseptivlar (12- ilova):
— A T IK (aralash tarkibli ichiladigan kontratseptivlar);
— SPT (sof progrestinli tabletkalar).
A TIK tabletkalar b o ‘lib, ular ayol jinsiy a ’zolari gormonlari — 
estrogen va progesteronni o ‘z ichiga oladi.
T a ’siri quyidagicha:
— ovulatsiyani to ‘xtatadi;
— bachadon b o 'y n i kanalidagi shilliqni quyiltiradi;
— tu xu m hujayrasining en d om etriyg a pay van dlanishining 
oldini oladi yoki qiyinlashtiradi.
A TIK ning h ar xil: 1 fazali, 2 fazali va 3 fazali turlari bor. H ar 
bir o 'ram d a 21 ta yoki 28 ta tabletka b o ‘ladi; 21 tasi gorm onni o ‘z 
ichiga olsa, 7 tasi vitamin va tem ir tuzlaridan iborat. G orm onlam ing 
d o im iy k o n sen tratsiy asin i t a ’m in lo v ch i g o rm o n al ta b le tk a la r 
m onofazali deyiladi.
U larga quyidagilar kiradi:
— diane-35;
— rigevidon;
— m ikroginom -38;
— m ersilon;
— fem oden;
233

---

— morvilon;
— silest.
Yaxshi natija k o ‘rsatuvchi kontratseptiv m oddalarga 2 yoki 3 
fazali gorm onal kontratseptivlar kiradi. Bu A T IK lar tarkibidagi 
gorm onlar ayol organizm idagi gorm onlarga yaqindir.
Ularga quyidagilar kiradi:
— triregol;
—trikvilar;
— triziston;
— anteovin.
Ulami qabul qilishda ayollar yoshi hisobga olinadi va quyidagicha 
qabul qilish tavsiya etiladi:
1 fazali A TIK ni 18 dan 35 yoshgacha b o ‘lgan ayollar ichadi;
2—3 fazali A TIK ni 18 yoshgacha va 35 yoshdan oshgan ayollar 
ichadi.
B archa A T IK lar faq at m u taxassislar m a slah atid an s o ‘ng 
q o ‘llanishi shart.
Oligomenoreya, dismenoreya, androgen bog‘liqlik teri kasallik- 
lari (seboreya), hayz sikli buzilishi, g o rm o n lar disfunksiyasi, 
endom etriy gi perlaziyasi, osteoporozga olib keluvchi preparatlam i 
qabul qilish hollarida A T IK lardan foydalanishga ruxsat etiladi.