Akt sohasida iqtisodiyot va menejment

Ideal gaz qonunlari

Molekulyar-kinetik nazariyada ideal gaz quyidagi xususiyatlarga ega boʼladi:
•Gaz molekulalarining xususiy hajmi gaz egallagan idish hajmiga nisbatan juda kichikdir;
•Gaz molekulalari orasida oʼzaro taʼsir kuchlari mavjud emas;
•Gaz molekulalarining oʼzaro va idish devorlari bilan toʼqnashishi mutlaq elastikdir.
Tizim parametrlaridan biri oʼzgarmas boʼlganda, qolganlari oʼzaro bogʼlanish hosil qiladigan jarayonlar izojarayonlar deb ataladi. Molekulyar fizikada 5 xil izojarayon oʼrganiladi: 1) izotermik; 2) izobarik; 3) izoxorik; 4) adiabatik; 5) politropik Politropik jarayon yuqoridagi toʼrtta jarayonlarning umumlashgan turi hisoblanadi.
Boyl - Mariott qonuni
Berilgan massali gaz uchun, temperatura oʼzgarmas boʼlganda, gaz bosimining uning hajmiga koʼpaytmasi oʼzgarmas kattalikdir:
PV = const, T = const, m = const (2.1)
Temperatura oʼzgarmas boʼlganda, modda xususiyatini tavsiflovchi P va V kattaliklar orasidagi bogʼlanishni tasvirlovchi egri chiziqlar izotermalar deb ataladi (1-rasm).
1-rasm
Termodinamik jarayon sodir boʼladigan temperatura qiymati oshishi bilan, izotermani tasvirlovchi giperbola yuqoriga siljiydi.


Gey – Lyussak qonuni
Berilgan massali gaz hajmi, bosim oʼzgarmas boʼlganda, temperaturaga bogʼliq ravishda toʼgʼri chiziq boʼyicha oʼzgaradi (2-rasm).
V = V₀(1+αt), P = const, m = const (2.2)
2-rasm
Sharl qonuni
Berilgan massali gaz bosimi, uning hajmi oʼzgarmas boʼlganda, temperaturaga bogʼliq ravishda toʼgʼri chiziq boʼyicha oʼzgaradi (3-rasm):
3-rasm
Р = Р₀(1+ α t), P = const, m = const (2.3)
Bu tenglamalardagi t – temperatura Selsiy shkalasi boʼyicha olingan. P₀ va V₀T = 0⁰C boʼlgandagi gazning, mos ravishda bosimi va hajmidir, α - koeffitsient quyidagiga teng boʼlib, ideal gazning hajmiy kengayish koeffitsientini bildiradi:

Gazning bosimi oʼzgarmas boʼlganda sodir boʼladigan jarayon – izobara jarayoni deb ataladi. Gazning hajmi oʼzgarmas boʼlganda sodir boʼladigan jarayon – izoxora jarayoni deb ataladi.