Aksiz solig‘ining iqtisodiy mohiyati va byudjet daromadlarida tutgan o‘rni. Aksiz solig‘ining iqtisodiy mohiyati va byudjet daromadlarida tutgan o‘rni

O’zbekiston Respublikasida aksiz to’lanadigan
tovarlar ro’yxati

Yillar		O’zbekiston Respublikasida aksiz to’lanadigan tovarlar soni
YILLAR	1998	19
	1999	25
	2000	27
	2001	27
	2002	27
	2003	26
	2004	26
	2005	23
	2006	19
	2007	19
	2008	13
	2009-2014	14

O’zbekiston Respublikasida ishlab chiqariladigan aksiz osti tovarlariga nisbatan aksiz solig’i stavkalari (2014 yil)

№	Tovarlar nomi	Soliq stavkasi
		aksiz solig’i va QQSni hisobga olmagan holda sotilgan tovarlar qiymatiga nisbatan foizlarda	bir o’lchov birligiga so’mda
1.	Etil spirti (1 dal uchun)		3637
2.	Vino (1 dal tayyor mahsulot uchun)1
	natural vino (etil spirti qo’shilmagan)		5492
	boshqa vino		6587
3.	Konyak, aroq va boshqa alkogolli mahsulotlar (1 dal tayyor mahsulot uchun)1		32700
4.	Pivo (1 dal tayyor mahsulot uchun)1		3570
5.	O’simlik (paxta) yog’i (1 tonna uchun)1:
	oziq-ovqat yog’i (salomac ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan yog’ va “O’zbekiston” yog’idan tashqari)		875665
	texnik moy (kislota miqdori 0,3 mg KON/g dan yuqori, oziq-ovqat mahsulotlari tarkibiga qo’shishga yaroqsiz bo’lgan)		481689
6.	Sigaretalar (1 ming dona uchun)1:
	filtrli		17451
	filtrsiz, papiroslar		8423
7.	Zargarlik buyumlari	25
8.	"Jeneral Motors O’zbekiston" YoAJ ishlab chiqargan avtomobillar2	29
9.	Kumushdan ishlangan oshxona anjomlari	11

O’zbekiston Respublikasida ishlab chiqariladigan aktsizli tovarlarga nisbatan aktsiz solig’i stavkalari (2014 yil)

10.	Qimmatbaho metallar2
11.	Neft mahsulotlari1:
	Ai-80 benzini		1 tonna uchun 321430 so’m
	Ai-91, Ai-92, Ai-93 benzini		1 tonna uchun 353430 so’m
	Ai-95 benzini		1 tonna uchun 408890 so’m
	dizel yoqilg’isi		1 tonna uchun 273400 so’m
	EKO dizel yoqilg’isi		1 tonna uchun 284250 so’m
	aviatsiya kerosini		1 tonna uchun 50580 so’m
	karbyurator yoki dizel dvigatellari uchun motor moyi		1 tonna uchun 207000 so’m
12.	Tabiiy gaz (aholiga sotiladigan tabiiy gaz hajmlaridan tashqari), shu jumladan eksport2	25
13.	Ishlab chiqaruvchi korxonalar tomonidan sotiladigan suyultirilgan gaz, shu jumladan eksport2	26
14.	Paxta tolasi3

O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 239-moddasiga muvofiq aksiz solig’ining hisob-kitobi soliq bo’yicha hisobga olish joyidagi davlat soliq xizmati organlariga quyidagi muddatlarga taqdim etiladi.
AKSIZ SOLIG’INING HISOB-KITOBI TAQDIM ETILADI
(O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 239-moddasi)
Aksiz solig’ining to’lovchilari bo’lgan mikrofirmalar kichik korxonalar tomonidan
Mikrofirmalar va kichik korxonalar jumlasiga kirmaydigan soliq to’lovchilari tomonidan
Yilning har choragida, soliq davridan keyingi oyning 25-kunidan kechiktirmay, yil yakunlari bo’yicha esa yillik moliyaviy hisobot topshiriladigan muddatda
O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksinng 240-moddasiga muvofiq hisoblab chiqarilgan aksiz solig’ining summasi byudjetga quyidagi muddatlarda to’lanadi.
AKSIZ SOLIG’INI TO’LASH TARTIBI
(O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksinng 240-moddasi)
Joriy oyning 13-kunidan kechiktirmay – joriy oyning birinchi o’n kunligi uchun
Joriy oyning 23-kunidan kechiktirmay – joriy oyning ikkinchi o’n kunligi uchun
Kelgusi oyning 3-kunidan
Kechiktirmay – hisobot oyining qolgan kunlari uchun

Import qilinadigan aksiz to’lanadigan tovarlar bo’yicha aksiz solig’i tovarlarning bojxona rasmiylashuviga qadar yoki bojxona rasmiylashuvi vaqtida import qiluvchi tomonidan to’lanadi.

Import qilinadigan aksiz to’lanadigan tovarlar bo’yicha aksiz solig’i tovarlarning bojxona rasmiylashuviga qadar yoki bojxona rasmiylashuvi vaqtida import qiluvchi tomonidan to’lanadi.

Aksiz markalari bilan tamg’alanishi lozim bo’lgan import qilinadigan aksiz to’lanadigan tovarlar bo’yicha aksiz solig’i aksiz markalari olinguniga qadar to’lanadi.

O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 238-moddasiga muvofiq aksiz solig’ining soliq davri quyidagicha muddat belgilangan.
Soliq Davri
(O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 238-moddasi)
Mikrofirma va kichik korxonalar uchun
Mikrofirma va kichik korxonalar jumlasiga kirmaydigan soliq to’lovchilar uchun
Yil choragi
AKSIZ TO’LANADIGAN TOVARLARNI AKSIZ MARKALARI BILAN TAMG’ALASH
(O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 241-moddasi)
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda aksiz markalari bilan tamg’alanishi shart
O’zbekiston Respublikasi hududida ishlab chiqariladigan tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklar
O’zbekiston Respublikasi bojxona hududida import qilinadigan tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklar
Aksiz solig’i Davlat soliq siyosatining asosiy qismlaridan biri bo’lib, Davlat byudjeti daromadlarini shakllantirihda asosiy manbalaridan biridir. Hozirgi vaqtda aksiz solig’i yevropa Ittifoqiga a’zo bo’lgan mamlakatlarning Davlat byudjetlarining daromadlarini shakllantirishda muhim o’rin egallaydi. Yevropa mamlakatlarida egri soliqlarning roli AQSH, Yaponiya, Kanada va Avstraliyaga qaraganda yuqoridir.Yevropa mamlakatlarida jami soliq tushumlarining ajmida egri soliqlarning salmog’i 40% dan yuqori bo’lib, ayrim mamlakatlarda 50%ni tashkil etadi. Mazkur ko’rsatkich 50%dan yuqori bo’lgan mamlakatlar guruhiga Meksika Turkiya va Koreya kiradi.
Federativ Davlat tuzilishiga ega mamlakatlarda aksizli daromadlar soliq qonunchiligiga ko’ra federal byudjetga yo’naltiriladi.Masalan Germaniyada federal byudjet tushumlari iste’mol talabidagi mahsulotlar (benzin va boshqa neft yoqilg’ilari-5.6%,tamaki-3.1%, vino va aroq mahsulotlari-0.8%) shularga solinadiga soliqlar (aksizlar) hisobiga shakllanadi.
Aksiz solig’I stavkalari va aksiz to’lanadigan tovarlar guruhi turli davlatlarda turlichadir. Quyida ayrim xorijiy davlatlarda ularning amal qilsih mexanizmini yoritishga harakat qilamiz. Shvetsiyada aksiz soliqlar ro’yxati ancha keng aksiz solig’i alkogolli mahsulotlar,chiqindilar, energiya manbalari, uglerod, oltingugurt oksidi, o’g’itlar, atom energiyasi, lotareyalar tabiiy shag’al, reklama yutuqlar, qimor o’yinlari va tamaki mahsulotlardan olinadi. Shuningdek, hayotni guruh bo’lib sug’urtalashdan maxsus aksiz undiriladi.
Buyuk Britaniyada bilvosita soliqlar tarkibida aksiz solog’i ikkinchi o’rinni egallaydi.Aksiz olinadigan tovarlarga spirtli ichimliklar yoqilg’i tamaki mahsulotlar, transport vositalari kiradi. Spirtli ichimliklar va yoqilg’i birligi(litr)dan aksiz qat’iy belgilangan stavkada olinadi. Aksiz yig’imlarini stavkasi 10-30%gacha belgilanadi.
Belgiyada aksizlar neft mahsulotlari eletroenergiya, tamaki mahsulotlari, spirtli ichimliklar vino, piva, alkogolsiz ichimliklar, kofe va tashqarida o’rnatiladigan reklama va o’yin bizneslariga qo’llaniladi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT