aks ettirgan, u xiy asrdayoq tushunchanlarni umumiy tasniflash asosida har XIL masalalarni yechish uchun mashina yaratishga harakat qilgan. XVIII asrda G. Leybnits (1646-1716)

P (A-B) = P (B-A) P (A) / P (B)
bu erda A va B ikkita hodisa va P (B) ≠ 0
P (A-B) - bu B haqiqat ekanligini hisobga olsak, A hodisaning sodir bo'lishining shartli ehtimoli.
P (B-A) - bu A haqiqat ekanligini hisobga olgan holda B hodisasining sodir bo'lishining shartli ehtimoli.
P (A) va P (B) - bu A va B ning bir-biridan mustaqil ravishda yuzaga kelish ehtimoli (marginal ehtimollik).

12. Noravshan bilimlar va ular ustida amallar

Endu intelektuai tizimlarni yaratishda muhim hisoblangan noravshan bilimlarni tasvirlash muammosiga to’xtalamiz. Noravshan bilimlar ozining tabiyatiga ko’ra turlicha bo’lishi mumkin va shartli ravishda quyidagilarga bo’linadi: noto’g’rilik, noaniqlik, nobirqiymatlilik, yani ular ixtiyoriy norashanlik bo’lib, ular orasida qat’iy chegara mavjud bo’lmaydi [1, 14, 15]. NorTlar nazariyasi – bu shunday ma’noni anglatadiki, bunda klassik matematika va haqiqiy olamda uchraydigan noaniqliklarning yaqinlashish yo’liga qadam tashlanadi, insoniyatning fikrlash va anglash jarayonlarini yaxshi tushunish niyati amalga oshadi. Obyektlar to’plami va majmuasi matemtikada asosiy tushunchalar hisoblanadi. Lekin insonda shunday bilimlar va tashqi olam bilan shunday aloqalar mavjudki, ularni klassik ma’noda to’plam deb atash mumkin emas. Bunday bilimlar to’plamini (yoki to’plamostini) «noravchanli to’plamlar (yoki to’plamostilari)» deb hisoblanadi. Bu to’plamlar noravshan chegarali sinflar bo’lib, “elementning sinfga mansubli” qoidasidan “elementning sinfga mansublimas” qoidasiga keskin tarzda emas, balki asta-sekinlik bilan o’tiladi. Mohiyat nuqtai –nazaridan insonning fikrlashi klassik ikkiqiymatli yoki ko’pqiymatli mantiqga emas, balki chin qiymatli NMga, notavshan aloqali va noravshan QQQ qoidalariga asoslanadi. Oxirgi vaqtlarda noravshan boshqarishda NorTlar nazariyasini qo’llash ancha faol va natijali tadqiqot sohalaridan biri hisoblanadi. Ta’kidlash joizki, sifatli bilimlarni shakllantirish va ayniqsa, sun’iy intellekt tizimlarida, shuningdek, exspert tizimlarda exspertlar bilan tabiiy 9ilde ishlash jarayonida lingvistik noaniqlilklar bilan bog’liq jihatlar boyicha tadqiqotlar faollashdi.
14. Noravshan mantiqiy xulosa chiqarish qoidalari
gar . . . , u holda . . . » ko’rinishdagi mantiqiy qoidaga asoslanadi. “Modus ponens” asosida noravshan QQQ. Odatdagi mantiqda “Modus ponens”- 𝐴,𝐴→𝐵 𝐵 asosida QQQ qoidasi ma’lum: 1-dalil: agar x bu A bo’lsa, u holda y bu B bo’ladi; 2-dalil: x bu A bo’lsa; Xulosa: y bu B bo’ladi. Bu yerda x, y-obyektlar nomi, A, B - mos ravishda U va V QQQ sohalaridagi tushunchalarni bildiradi. Misol. 1-dalil: agar olma shirin bo’lsa, u holda olma pishgan; 2-dalil: bu olma shirin; Xulosa: bu olma pishgan. Ushbu qoidalarni dalillari noravshan tushunchalardan iborat bo’lgan hol uchun quyidagicha yozish mumkin: 39 1-dalil: agar x bu A bo’lsa, u holda y bu B bo’ladi; 2-dalil: x bu A 1 bo’lsa; Xulosa: y bu B 1 bo’ladi. Misol. 1-dalil: agar olma shirin bo’lsa, u holda olma pishgan; 2-dalil: bu olma juda shirin; Xulosa: bu olma juda pishgan.