Telegram kanal
:@tarixolimpiada
Abulqosim Eshon madrasasi o‘z
nomidan ham ma’lumki, Abulqosim eshon
tomonidan bunyod etilgan.
Abulqosim eshon ibn Eshonto‘raxon
(?-1892) – din arbobi,
Toshkentning
mashhur eshonlaridan bo‘lgan. Toshkentda
tug‘ilgan. Otasi Eshonto‘raxon nafaqat
Toshkent, balki butun Qo‘qon
xonligi
hududida katta nufuzga ega bo‘lgan. Rus
tadqiqotchilari (V.N.Nalivkin, N.Likoshin,
N.P.Ostroumov va boshqalar) Abulqosim eshon zamonasining aqlli, zukko, bilimli
insonlaridan biri ekanligini e’tirof etishgan. Abulqosim eshon o‘z mablag‘iga
madrasa bunyod etgan.
Me’moriy obida Beshyog‘och dahasida 1850-yilda qurdirilgan. Binoning
eng eski qismi – xonaqohi Mo‘yi Muborak Abulqosimning otasi Eshonto‘raxon
tomonidan 1820-yil bunyod etilgan.
Inshoot mang‘itlar sulolasi davrida qurilgan so‘nggi o‘rta
asrlarning noyob
yodgorligi hisoblanadi.
Me’moriy obidaning qurilishida chorsu pishiq g‘ishtidan, loy, koshin va
shunga o‘xshash mahsulotlardan keng foydalanilgan.
Madrasani bezashda asosiy e’tibor bosh tarziga qaratilgan.
U chorsu pishiq
g‘ishtidan ikki qavatli qilib, sharqqa qaratib qurilgan. Bosh tarzining o‘rta qismida
madrasa devori sirtidan 1,82 m bo‘rttirib chiqarib, balandligi 16
metrli peshtoq
ishlangan. Uning ikki yonida guldasta minora qad ko‘tarib, ularning tepa qismida
XVI-XVII asrga xos mezana bor. Peshtoqning old va yon tomonlari (to dahana
asosigacha) va devorning kungurador qismi chorsu pishiq g‘ishtdan
tekis qilib
ishlangan. Uning yuqori qismi esa sharafa hamda kitoba bilan bezatilgan.
Me’moriy obida o‘zida Sharq me’morchiligi an’analarini namoyon qilgan va
“Chor” uslubida bunyod etilgan.
Madrasa o‘sha davrda qurilgan boshqa madarasalardan o‘zining me’moriy
yechimi bilan ajralib turgan.
Abulqosim Eshon madrasasi 1919-yilda barcha diniy tashkilotlar qatorida
yopilgan. Madrasa oldidagi hovuz va uning o‘ng tomonidagi hammom 1940-yilda
chap tarafidagi ustunli masjid buzilgan. Bugungi holatiga 1982-1987-yillarda olib
borilgan ta’mirlash ishlari natijasida shakllangan.
Hozirda madrasa muqaddas
qadamjolarimizdan biri hisoblanadi.
Abulqosim Eshon madrasasiga mustaqillik yillarida hukumatimiz qolaversa,
Xalqaro tashkilotlar tomonidan munosib ravishda e’tibor qaratilmoqda. Madrasada
tarixchi-arxeologlar, arxitektorlar tadqiqot ishlari olib
borishdi va u haqida bir
qancha ilmiy maqolalar, ilmiy ishlar yozildi. Hozirda
madrasa davlat himoyasiga
olingan tarixiy-moddiy yodgorlik hisoblanadi.
Me’moriy obida 1983-yildan O‘zbekiston tarixiy va madaniy yodgorliklarini
muhofaza qilish jamiyatining Toshkent bo‘limi, 1996-yildan Xalqaro “Oltin
meros” xayriya jamg‘armasining Toshkent shahar bo‘limi va uning xalq amaliy
san’atiga ixtisoslashtirilgan Ustoz-shogird yo‘nalishidagi maktab joylashgan.