Академик лицейлар, касб-ҳунар коллежлари ва умумий ўрта таълим мактаблари ўқувчилари ўртасида фан олимпиадасини III (вилоят) босқичи учун баҳолаш мезони

Ёзма иш қуйидаги мезон асосида баҳоланади:

№	Баҳолаш мезони	балл
1	Тарихий обиданинг ким томонидан бунёд етилганлигини (ҳомийлик қилганлигини) билиш	1
2	Тарихий обидани қурдирган (ҳомийлик қилган) шахс ҳақида маълумот бериш	1
3	Меъморий обиданинг бунёд етилган даври ёки санасини билиш	1
4	Меъморий обида бунёд етилган даврда ҳукмронлик қилган сулолани билиш	1
5	Меъморий обиданинг номланиши билан боғлиқ далиллар келтириш	1
6	Меъморий обиданинг қурилган географик жойини билиш	1
7	Меъморий обиданинг нима муносабат билан қурилганлигини билиш	1
8	Меъморий обиданинг қурилишида ишлатилган ашёларни билиш	1
9	Меъморий обиданинг ташқи ва ички кўринишларини ёритиш	1
10	Меъморий обиданинг услубини ёритиш	1
11	Меъморий обиданинг ўзига хос томонларини кўрсатиш	1
12	Меъморий обиданинг бугунгача бўлган ҳолатлари ва ҳозирги ҳолати ҳақида маълумот бериш	1
13	Меъморий иншоотнинг қандай вазифаларни бажарганлигини ёритиш	1
14	Меъморий обидага Ўзбекистон ҳукумати ёки халқаро ташкилотлар томонидан ажратилаётган эътиборни ёритиш	1
15	Тарихий атамалардан ўз ўрнида тўғри фойдаланиш	1
	Жами:	15

2-савол: Тарихдаги бирор-бир (жаҳон тарихи ва Ўзбекистон тарихидаги) давлатга оид савол берилади.

№	Баҳолаш мезони	балл
1	Давлатнинг (яшаган) тарихий даври ёки санасини билиш	1
2	Давлатнинг ҳудуди ёки чегараларини билиш (ўз даврида)	1
3	Давлатнинг ҳудудига бугунги кундаги қайси давлатлар ёки қайси маъмурий ҳудудлар киришини билиш	1
4	Давлат пойтахти (ёки пойтахтлари) ҳақида маълумот бериш	1
5	Давлатнинг асосчисини билиш	1
6	Давлатнинг ташкил топиш шарт-шароитларини билиш	1
7	Давлатда ҳукмронлик қилган сулола ёки сулолалар номини билиш	1
8	Давлатда ҳукмронлик қилган давлат бошлиқларини билиш	1
9	Давлат бошлиқларининг ҳукмронлик қилган йилларини ёки даврларини билиш	1
10	Давлат бошлиқларининг шахсий фазилатлари ҳақида маълумот бериш	1
11	Давлатнинг ижтимоий аҳволини билиш	1
12	Давлатнинг иқтисодий аҳволини билиш	1
13	Давлатда мавжуд бўлган дин ёки динлар ҳақида маълумот бериш	1
14	Давлатнинг бошқарув тизимини билиш	1
15	Давлатнинг тузилиш шакли ҳақида маълумот бериш	1
16	Давлатдаги маданий ҳаёт ҳақида маълумот бериш	1
17	Давлатнинг бошқа давлатлар билан дипломатик муносабатларини билиш	1
18	Давлатнинг ҳарбий ҳолати ҳақида маълумот бериш	1
19	Давлат бошлиқларининг амалга оширган ишлари ёки ислоҳотлари ҳақида маълумот бериш	1
20	Давлатни ўрганишга оид тарихий асарлар ёки манбалар ҳақида маълумот бериш	1
21	Давлатда ишлаб чиқариш муносабатларининг шаклланиши ҳақида маълумот бериш	1
22	Давлатнинг ўзига хос (ўз давридаги бошқа давлатлардан фарқли) томонлари ҳақида маълумот бериш	1
23	Давлатнинг инсоният цивилизатциясидаги ўрни ҳақида маълумот бериш	1
24	Тарихий саналарни ўз ўрнида тўғри қўллаш	1
25	Тарихий атамалардан ўз ўрнида фойдаланиш	1
	Жами:	25

3-савол:Тарихий шахсларга (давлат ва жамоат арбоблари, саркардалар) оид савол берилади.

№	Баҳолаш мезони	балл
1	Тарихий шахснинг тўлиқ (ёки асл исми) исмини билиш	1
2	Тарихий шахснинг қайси сулолага ёки уруғ (қавм, қабила ва ҳ.к.)га мансублигини билиш	1
3	Яшаган санасини (сана номаълум бўлса асрини) билиш	1
4	Ҳокимиятни эгаллаш (ёки юқори мансабга эришиш)даги фаолиятини билиш	1
5	Ҳарбий юришлари ва ҳарбий фаолиятини билиш	1
6	Ички сиёсатдаги ислоҳотларини билиш	1
7	Дипломатик муносабатларга оид далиллар келтириш	1
8	Моддий ва маънавий маданиятга қўшган ҳиссасини билиш	1
9	Фарзандлари ва авлодлари ҳаида далиллар келтириш	1
10	Давлатчилик тарихидаги ўрнига баҳо бериш	1
	Жами:	10

Иккинчи, учинчи (туман, вилоят) босқичида 40 та (30 та жавоби танланадиган тест ва 10 та жавоби ёзиладиган тестлар), 4 босқич (Республика) олимпиадасида эса ўқувчиларга 40 та тест топшириғи берилади. Тест топшириқларини бажаришга 80 минут вақт ажратилади. ҳар бир тўғри бажарилган тест саволига 1,25 балл қўйилади. Энг юқори кўрсаткич 50 бални ташкил этади.

Барча босқичларда умумий баҳолаш кўрсаткичи 100 баллни ташкил илади.


ИЗОҲ: Ёзма ишдаги балларнинг бундай тақсимланиши (15, 25, 10) қуйидаги мезон билан изоҳланади: Меъморий иншоот Ўзбекистон маданияти тарихининг бир кўриниши ҳисобланиб, унинг ўрганилиш ҳажми бир давлат тарихидан анча кичик ва шу боис, унга 15 балл ажратиш масадга мувофиқ. Давлат тарихига 25 балл берилишининг асосий омили унда бирор давлатнинг сиёсий, ҳарбий, ижтимоий, иқтисодий ва маданий жараёнлари ёритилади (унда меъморий иншоот ва тарихий шахслар ҳақида ҳам маълумотлар берилади). Тарихий шахс ҳақидаги ёзма ишга энг кам, 10 балл берилишининг асосий сабаби, давлатчилик ва моддий маданият тарихига нисбатан битта шахснинг тарихи нисбатан кичик тарихий жараён ҳисобланади.