Akademik ijrochilik

O‘zbekistonda bastakorlik san’ati.

“Bastakor”-(forscha-bog‘lanish, bog‘lov mashgulot,ish) an’anviy, mumtoz musiqa asarlari muallifi, Musulmon Sharqida mussanif, mulaxxin, oxangsoz kabi atamalar bilan tanilgan. Abu Nasr Farobiydan boshlab Darvesh Ali Changiy va boshqa allomalrning musiqiy risolalari, Abulfaraj Isfaxoniy (“Kitob ul-ag‘oni”), Aruziy Samarqandiy (Choxor maqola), Alisher Navoiy (Majolis un-nafois, Xolati paxlavon Muxammad), Davlatshox Samarqandiy (Tazkirat ush-shuaro), Zayniddin Vosifiy ( Badoye ul- vaqoye) va boshqalarning o‘nlab bastakorlar xaqida tarixiy- tarifiy ma’lumotlar mavjud. XX asr bastakorlikijodiyotining ilk namoyondalari va bosqichlari: To‘xtasun Jalilov, Yunus Rajabiy, Saidjon Kalonov, Faxriddin Sodiqov, Imomjon Ikromov, Komiljon Jabborov, Nabijon Xasanov, Muxtorjon Murtazoyev, G‘anijon Toshmatov, Muxammadjon Mirzayev, Orifjon Xotamov, Fattoxon Mamadaliyev, O‘lmas Rasulov, Axmadjon Dadayev misolida bir tartibga keltirsak to‘g‘riroq bo‘ladi. Shu o‘rinda, bastakorlik ijodiga xam o‘qiga xos yondashishlar, munosabatlat, tadqiqotlar zamonaviy ko‘rinishda o‘tkazish iste’molga kirib keldi. Bulardan: bastakor, xonanda va sozandalarning ijodiy kechalari, xotira kechalarini o‘tkazish, ko‘rik-tanlovlar tashkil etish, ijodkor xotirasiga bag‘ishlangan ilmiy-amaliy anjumanlar o‘tkazish rasm bo‘la boshladi.

Aytish kerakki, bastakorlik an’anasi XX asrda o‘ziga xos rivojlandi. To‘xtasun Jalilov, Komiljon Jabborov, Imomjon Ikromov, Saidjon Komilov, Nabijon Xasanov, Muxtorjon Murtazoyev, G‘anijon Toshmatov, Muxammadjon Mirzayev, Orifjon Xotamov, Fattoxon Mamadaliyev, Mtniyoz Yusupov, Xolxo‘ja To‘xtasinov, Karimjon Mansurov kabi betakror ijod soxiblari o‘ziga xos meros qoldirdilar. O‘zbek bastakorlik maktabini XX asrda xam o‘z mavqeyini saqlash ushun samarali ijod qildilar.

Bizning davrimizga kelib bastakorlik san’ati yanada jonlandi. Uni zamonaviy turlari ko‘paydi. Lekin, asl bastakorlik o‘z an’analariga ega eknligini unutmasligimiz zarur va o‘tmish ijodkorlarini an’analari asosida faoliyat ko‘rsatgan an’anaviy bastakorlarimizning ijodlarini munosib targ‘ib etishimiz lozim.

XX asr o‘zbek musiqa ijrochiligi va ijodiyotida aloxida o‘ringa ega bo‘lishiga muyassar bo‘lgan atoqli bastakor Muxtorjon Murtazoyevning ijodiu faoliyatini o‘rganib, aziz mushtariylarga taqdim etishni maqsad qildim. Ko‘zlagan asosiy maqsadimini XX asrda, an’anaviy musiqamiz amaliyotida va ijrochiligida o‘z o‘rninni topgan bastakorni ijodini kelajak avlodga asl xolicha yetkazish va an’anaviy musiqa san’atining bastakorlik, ijrochilik an’analarini yoshlarga sir bo‘lib qolmasin, aksincha ularga qanot bo‘lsin.