Айланма маблаьларнинг молиялаштириш усуллари

ОАЖ шаклидаги “Uzsalaman” қўшма корхонасининг молиявий 
барқарорлигини ифодаловчи кўрсаткичлар ҳисоб-китоби (2011 йил 
ҳолатига) 
Кўрсаткичлар 
Йил 
бошида
Йил 
охирида
Фарқи
Ўз маблағларининг манбалари (П1) 
5399,1 
12418,8 
+7019,7 
Асосий воситалар ва бошқа номоддий 
активлар (баланс А1) 
4012,9 
3868,7 
-144,2 
Мавжуд ўз айланма маблағлари (П1-А1) 
1386,1 
8550,1 
+7164 
Узоқ муддатли кредитлар ва қарзлар (П2,
сатрлар) 
1863 
1863 
- 
Захиралар ва харажатларни шаклланти-
ришнинг мавжуд ўз ва узоқ муддатли 
қарзларининг манбалари (П3+П4) 
3249,1 
10143,1 
+7164 
Қисқа муддатли кредитлар ва қарзлар
175,3 
250,3 
+75 
Захиралар ва харажатларни шакллан-
тириш асосий манбаларининг умумий 
миқдори (П5+П6)
3424,4 
10663,4 
+7239 
Захиралар ва харажатларнинг умумий 
миқдори (140 сатр) 
2812,8 
9916,1 
+7103,3 
Ўз маблағларининг ортиқчаси
-1426,7 
-1366 
+60,7 
Захиралар ва харажатларни шакллан-
тиришнинг ўз ва узоқ муддатли қарзлари 
манбалари ортиқчаси
-40,6 
+7184,1 
+7143,5 
Захиралар ва харажатларни шакллан-
тириш асосий манбаларининг умумий 
миқдори ортиқчаси
+611,6 
+747,3 
+135,7 

---

30 
Жадвал маълумотларидан келиб чиқиб айтиш мумкинки, йилдан 
йилган корхонанинг молиявий барқарорлик
 
кўрсаткичлари ижобийлашиб 
бормоқда. 
2.2.
 
Корхонада айланма маблағлардан фойдаланиш хусусиятлари ва 
улардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш йўллари 
ОАЖ шаклидаги ―Uzsalaman‖ қўшма корхонасининг айланма 
маблағлари ўзлик маблағларининг таҳлили кўриб чиқайлик: 
Айланма маблағларнинг ўзлик маблағларидаги улуши: 
Йил бошига:
АйЎМ=ЎММ-Узоқ муд.акт.+Узоқ муд.қарзлар+Узоқ.муд.кредитлар= 
=5399,1-4360,0+1863,0+0=2902,1 минг сўм 
Йил Охирига:
АйЎМ=ЎММ-Узоқ муд.акт.+Узоқ муд.қарзлар+Узоқ.муд.кредитлар= 
=12418,8-4360,0+1863,0+0=9921,8 минг сўм.
Айланма маблағларнинг муомила сармоясидаги улуши: 
Йил бошига:
АйМС=АйМ-Айланма маблағлардаги Қис.муд.қарз.-Узоқ муд.қарз.= 
2812,8-175,3-1863,0=774,5 минг сўм.
Йил Охирига:
АйМС=АйМ-Айланма маблағлардаги Қис.муд.қарз.-Узоқ муд.қарз.= 
9916,6-250,3-1863,0=7803,3 минг сўм.
Ушбу кўрсаткичлардан кўриш мумкинки, корхонанинг айланма 
маблағларнинг ўзлик маблағлардаги ва муомила сармоясидаги улуши йилдан 
– йилга ортиб бормоқда. Ушбу кўрсаткичларнинг ижобий бўлиши албатта 
корхонанинг самарали фаолиятини ташкил этиш учу насос бўлиб хизмат 
қилади.
Айланма маблағлар айланувчанлиги деганда, уларнинг пулга айланиш 
тезлиги тушунилади. Айланма маблағлар айланувчанлиги коэффициенти 

---

31 
жорий активларнинг моддий активлар ва дебиторлик қарзларига бўлган 
нисбати билан аниқланади. Бу кўрсаткичлар бевосита корхонанинг 
бозордаги 
фаоллигини 
тавсифлайди. 
Айланма 
маблағларнинг 
айланувчанлиги корхона фаолиятининг самарадорлигини тавсифловчи 
кўрсаткич бўлиб, у асосда бизнесни бошқаришда ресурслар чекланганлиги 
ва улардан унумли фойдаланиш даражаси тахлил қилинади ва унинг муҳим 
йўналишлари белгиланади.
Айланма маблағларнинг айланишини таҳлил қилганда қуйидаги 
кўрсаткичлар аниқланади: 
захиралари
моддий
товар
тушум
соф
сотишдан
махсулот
ти
коэффициен
айланиш
a
)
; 
тушум
соф
сотишдан
махсулот
куни
давр
хисобот
захиралар
моддий
товар
куни
айланиш
б
)
360
(
)


тушум
соф
сотишдан
р
махсулотла
захиралари
моддий
товар
ти
коэффициен
салмоги
айланиш
в

)
Бу коэффициентлардан ташқари айланма маблағларнинг сама-
радорлигини аниқлаш мақсадида ҳар бир ѐки минг сўмлик захира ва 
харажатлар ҳисобига олинган ялпи маҳсулот, соф тушум ва ҳисобот йилнинг 
соф фойдаси каби маълумотлар ҳам тахлил этилади. 
9-жадвал