Ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti sapayeva feruza davlatovna

Mustaqillik 
davrida 
“Xamsa” dostonlarining nasriy 
bayonlari amalga oshirilgan muhim yirik tadqiqotlardan yana 
biri Anvar Hojiahmedovning qisqartirilgan nasriy nashridir
. 
Navoiy “Xamsa”si dostonlarini osonroq tushunish uchun oʻtgan 
asrda qilingan ishlarni yuqorida koʻrib chiqdik. “Xamsa”ning 
mukammal nasriy matnlari tuzilib keng tiraj (adad)da nashr 
qilinganligini guvohi boʻldik. Ammo oʻquvchilar, litsey va kollej 
talabalari hamda ulugʻ shoirning koʻp sonli muxlislari uchun bu 
mukammal nasriy nashrlar ham ogʻirlik qilayapdi. Har xolda 
yoshlarimizning koʻplari “Xamsa” dostonlari mazmunidan xabardor 
emaslar. Shularni hisobga olgan holda Anvar Hojiahmedov Navoiy 
“Xamsa”si dostonlarining asosiy mazmunlarinigina ixcham tarzda 
bayon qilingan kitobchalar va ularning barchasini toʻplab bitta kitob 
holida taqdim etdi. 
Nashr etilgan asarlarning kirish va xulosa qismlari tushirib 
qoldirilgan, asardagi choʻzilib ketgan ba’zi oʻrinlar: manzaralar, 
monologlar ixchamlashtirilgan. Bu xil yondashish dostonlarning 
toʻliq tushunilishiga imkon bermaydi. Ular haqida keng ma’lumot 
hosil qilish uchun dostonlarning toʻliq nasriy bayoni, qolaversa, 
albatta Navoiy dostonlarining oʻzi bilan mukammal tarzda tanishish 
lozim. Ushbu kitob esa dostonlar mazmunini osonroq tushunib 
olishga yordam beradi, xolos.
Bu ish buyuk mutafakkir shoir, alloma va davlat arbobi Alisher 
Navoiy tavalludining tabarruk 570 yilligi munosabati bilan 2010-yil 
lotin yozuvida nashr etilgan. 
Anvar Hojiahmedov nashrining oʻziga xos xususiyati – u ham 
Ayniy nashridek “Xamsa”ning besh dostonini oʻz ichiga qamrab 
oladi. Nasriylashtirish borasida unda Ayniyga, Umar Boqiyga va 
baytma-bayt qilingan nasriy ifodalarga xos boʻlgan xususiyatlar ham 
koʻzga tashlanadi. Lekin A.Hojiahmedov nashrining oʻtgan asr 
nasriy talqinlaridan keskin farq qilib turadigan bir jihati – unda 
131

---

bugungi kun nafasi ufirib turibdi, u muayyan mahdudliklardan xoli 
bir nasriy talqindir. 
Bu nasriy talqin bugungi kun tafakkur tarzi, istiqlol davriga xos 
ijtimoiy mentalitet bilan bogʻliq germenevtik qonuniyatlar asosida 
talqin etilgan.