A’jiniyaz atindag’i nmpinin’ Tariyx fakulteti Milliy ideya ruwxiyliq tiykarlari ha’m huqiq ta’lim bag’dari 4 “A” kurs talabasi Ten’elov Alisherdin’ “A’dep ikramliliq filosofiyasi” pa’ninen o’z betinshe jumisi

A’jiniyaz atindag’i NMPInin’ Tariyx fakulteti Milliy ideya ruwxiyliq tiykarlari ha’m huqiq ta’lim bag’dari 4 “A” kurs talabasi Ten’elov Alisherdin’ “A’dep ikramliliq filosofiyasi” pa’ninen o’z betinshe jumisi

Temasi: A’dep filosofiyasi ha’m onin’ a’hmiyeti.

Filosofiyanı biliwdegi maqset… Sokrat

a`lemdi an`law, ideyalıq ruwxıy barkamallıqqa erisiw, aqılg`a muwapıq jasaw nızamların u`yreniw.

Filosof aqılı ju`da` o`tkir, bilim shen`beri ju`da` ha`m ken`, o`z bilimlerin o`mirlik ta`jriybege baylanıstıra alatug`ın quday jarılqag`an kisi.

Obiekti…

ta`biyat, ja`miyet ha`m insan tuwralı en` ulıwmalıq bilimlerdi o`zinin` ishine alıp

insannın` bolmısqa bolg`an mu`na`sibetinin` metodologiyalıq tiykarların belgilew

ta`biyat, ja`miyet ha`m oylawdın`, rawajlanıwdın` en` ulıwmalıq ma`selelerin u`yretiw ha`m du`n`yag`a ko`z-qarastı qa`liplestiriw

Du`n`yag`a ko`z-qaras degen ne...

Ol en` da`slep insan o`zin ha`m du`n`yanı za`ru`rli tu`rde an`lawı, tu`siniwi, biliwi, bahalaw qa`siyeti ju`zege kelgen juwmaqları tiykarında qa`liplesken, ulıwmalasqan bilimler dizimi.

A`dep filosofiyası...

Ulıwma filosofiyanın` bir tarmag`ı bolıp, elimizde adamlardı joqarı ideyalı, bekkem isenim ruwxında ta`rbiyalawda u`lken rol` oynamaqta.

A`dep filosofiyası jas a`wladtı jarqın turmıs ushın u`gitlewshi, olardın` o`z ta`g`dirin tuwrı belgilewshi, jetik ta`rbiyalanıwına ko`meklesiwshi ta`sirshen` qural bolıp xızmet etpekte.

Filosofiyanın` pa`nlerdin` atası sıpatındag`ı wazıypası sotsiallıq ha`m ta`biiy pa`nler erisken barlıq jetiskenliklerden ulıwmalıq juwmaq shıg`arıp, insaniyat ushın haqıyqat joldı ko`rsetiwden ibarat.

Sonnan kelip shıg`ıp, filosofiyanın` izertlew ob`ektin oylaw dep belgilep, a`dep filosofiyası a`deplilik haqqındag`ı pikir-oylardın` rawajlanıw jag`dayın izertleydi ha`m a`meliyatta insannın` qayırlılıq arqalı haqıqatqa jetiwine xızmet etedi.

Sonın` ushın onı «qayırlılıq filosofiyası» dep atawg`a da boladı.

Ertede onı «a`meliy filosofiya» dep te atag`an.

Sebebi ol adamnın` o`z ta`jiriybesi arqalı insang`a danıshpanlıqtın` u`lgileri bolg`an hikmetler, naqıllar, maqallar ta`rizinde kelip jetken. Ol adamlarg`a a`deptin` nızamların u`yretedi ha`m onnan filosofiyalıq juwmaqlar shıg`aradı.

O’zgesheligi…

A`dep filosofiyasının` o`zine ta`nligi, basqa pa`nlerden parqı da ondag`ı teoriya menen a`meliyattın` baylanıslıg`ında.

A`dep filosofiyasının` basqa pa`nlerden etikadan, a`depnamadan ayırmashılıg`ı ol filosofiyalıq pa`n retinde a`dep-ikramlıqtın` ta`biyatın tu`sindiriwshi, adamnın` joqarıg`a talpınıwında,

Tag`ıda bir o`zgesheligi onın` normativ-a`meliy ta`repi. Yag`nıy onın` normativligi.

Aristotel

onı a`meliy filosofiya dep atap onın` en` keyingi maqseti bilimdi g`ana emes, al bahalılıqtı tu`sindiriw, adamnın` iskerliginin` bahalıq qa`dirin u`yretiw degen.

A`dep filosofiyası a`dep-ikramlıq ta`rtiplerdin` ulıwma tiykarların o`z ishine alıp, a`depliliktin` barlıq ko`p tu`rlilikte ko`rinetug`ın «qayırlılıq ne, adamıylıq, o`mir haqıyqatlıg`ı ne, adamnın` ma`nisi ne, adam o`mirin ko`regenli ha`m bahalı qılıw ne na`rse» degen ma`selelerdi o`z ishine aladı.

Demek, ol a`dep-ikramlı qa`driyatlardın` kelip shıg`ıw da`regin, a`dep-ikramlıqtın` ulıwma tabiyatın, onın` o`zgesheligin ha`m adamnın` o`mirindegi rolin u`yretedi. A`dep-filosofiyası a`dep-ikramlıqtın` tiykarg`ı kategoriyaların izertlep onın` ol bahasın, o`lshemlerin ko`rsetedi.

Ulıwma a`dep-ikramlıq shaxstın` ha`m ja`miyettin` ruwxıy o`mirinin` qospalı bo`legi, yag`nıy ruwxıy ma`deniyatının` shen`beri bolıp, a`dep-filosofiyasının` izertleytug`ın predmeti bolıp esaplanadı

Basqa pa’nler menen qatnasi…

sotsiallıq filosofiyalıq pa`nler

Quranı Ka`rim, Ha`disi sharif

psixologiya

siyasattanıw

huqıqtanıw

estetika

dintanıw

pedagogika

ekologiya

I.A.Karimov

«Haslında a`dep manawiyattın` o`zegi. İnsan a`debi tek g`ana sa`lem-a`lik, iybelilikten ibarat emes. A`dep bul en` da`slep, insap ha`m a`dalat tuyg`ısı, iyman, halallıq degeni» dep ko`rsetip o`zinin` «Joqarı ma`nawiyat-jen`ilmes ku`sh» degen miynetinde «Biz jurtımızda jan`a turmıs tiykarın payda eter ekenbiz, biz ma`nawiyattın` o`zegi bolg`an a`deplik filosofiyasına joqarı dıqqat awdarıwımız kerek» dep ko`rsetti.

A’hmiyeti…

A`dep filsofiyası ha`mme waqıtta joqarı a`hmiyetke iye bolg`an pa`n. Tek g`ana zulımlıqqa, zorlıqqa, a`dalatsızlıqqa ha`m huquqsızlıqqa tiykarlang`an totalitarizm du`zimlerinde ol jalg`ang`a boysındırılg`anı, menen onın` a`hmiyeti to`menlemedi. Ma`mleketimiz g`a`rezsizlik alg`annan keyin onın` sharapatı menen a`deplilik filosofiyası jan`a ja`miyette o`zinin` joqarı a`hmiyetine iye boldı.

Itibarin’iz ushin raxmet!