Ҳайдарова С. Sql тили

мижоз,
асосий маълумотлар ва ресурслар 
жойлаштан узоқлашган компьютер эса 
сервер
деб қаралади.
Мижоз-сервер тизимининг ишлаш тамойили 5-расмда келтирилган. Бу 
технологияга таяниб, Интернет ресурсларига бемалол кириб, улардан 

---

86 
фойдаланиш имконияти пайдо бўлди. Бундай технологияни қўллаш жуда
оддий. Керак бўлган маълумот ѐки ресурсга кириш учун мижоз дастур ишга 
туширилади ва у керакли маълумот ва ресурсларни аниқлаштиради. Сўнгра 
бу дастур компьютер тармоғи орқали ресурс ва маълумотларни бошқарувчи 
сервер дастур билан боғланади. 
5-расм. Мижоз-сервер тизимининг ишлаш тамойили 
Мижоз ва сервер орасидаги мулоқотни 
қайдномалар
(протоколлар) 
амалга оширади. Мижоз дастур мижоз ва сервер учун бир хил бўлган амалий 
дастур қайдномасига ўтказади ва уни узатишни таъминловчи қайдномалар 
орқали серверга узатади. Сервер эса мижоз сўровини қабул қилиб, мос 
қайднома орқали тегишли маълумот ва ресурсларни мос қайдномаси асосида 
мижоз компьютерга жўнатади.
WWW билан боғлиқ бўлган масалаларда ҳам кўпинча иккита сўз: 
мижоз ва сервер кўп ишлатилади. Мижоз-сервер технологияси WWW да ҳам 
кенг фойданилади. Сервер дастури Интернетнинг ҳар бир хост 
компьютерларидан олинган ҳужжатларни бошқариш учун хизмат қилади.
WWW серверлари Интернет хост компьютерларидан (узоқдаги 
компьютер) олинган WWW ҳужжатларига кириш имконини беради.

---

87 
Мижоз дастури WWW ҳужжатларини кўриш учун, сервер дастури эса 
Интернетнинг ҳар бир хост компьютерларидан олинган ҳужжатларни 
бошқариш учун хизмат қилади. WWW мижозлари унда ишлаш учун 
интерфейсдан фойдаланади, яъни талабномалар юборади, маълумотлар қабул 
қилади ва ҳужжатларни қараб чиқади.
Мижоз-сервер технологияси турли платформаларда ишлайдиган амалиѐт 
тизимларда ҳам кенг қўлланилиб келмоқда. 
Мижоз-сервер ҳисоблаш моделининг муҳим хусусиятларидан бири бу 
мижоз ва сервер ўртасида амалий масалаларни тақсимлашдир. Мижоз учун 
ҳам, сервер учун ҳам асосий дастурий таъминот операцион тизимдир. Мижоз 
ва сервернинг аппарат платформаси ва операцион тизимлари бир-биридан 
фарқ қилиши мумкин. 
Агар сервер ва мижоз бир хил коммуникация протоколидан фойдаланса 
ва бир хил иловаларни қўллаб-қувватласа, у ҳолда бу фарқнинг ҳеч қандай 
аҳамияти бўлмайди.
Мижоз ва сервернинг ўзаро мулоқоти коммуникацияли дастурий 
таъминот орқали амалга оширилади. Бундай дастурий таъминотга мисол 
қилиб TCP/IP протоколини, OSI протоколини ҳамда SNA каби турли фирма 
архитектураларини келтириш мумкин.
―Мижоз-сервер‖ 
иловаларининг 
умумий 
тузилишига 
кўра 
бажариладиган ишлар мижоз ва сервер ўртасида турлича тақсимланиши 
мумкин, унинг тақсимланиши маълумотлар базасидаги ахборотнинг табиати 
ва кўринишига боғлиқ. 
Мижоз ва сервер ўртасида иловаларни тақсимланишни реляцион 
маълумотлар базаси мисолида кўриб чиқамиз. Бу муҳитда сервер 
маълумотлар базаси сервери бўлиб ҳисобланади. Мижоз ва сервер 
ўртасидаги ўзаро алоқа