Ҳайдарова С. Sql тили: имкониятлари ва қЎлланилиши

Интерактив SQL маълумотлар базаси ўзида фаолият кўрсатади ва буюртмачи фойдаланиши учун чиқиш ҳосил қилиш учун ишлатилади. SQL нинг бу формасида команда киритсангиз у даров бажарилади ва дарҳол натижани(агар у мавжуд бўлса) кўришингиз мумкин.
Жойлаштирилган SQL бошқа тилда яратилган дастурга жойлаштирилган SQL командалардан иборат.

1.2. SQL тили буйруқларининг турлари

SQL тили қуйидаги қисмларга бўлинади:¹

• 
  DDL (Data Definition Language) - Маълумотларни Таърифлаш Тили ANSI да схемани таърифлаш тили, объектларни (жадваллар,индекслар, тасаввурлар ва ҳоказо) яратувчи командалардан иборат.
  
• 
  DML (Data Manipulation Language) - Маълумотларни Ўзгартириш Тили. Бу ихтиѐрий дақиқада жадвалларда қандай қийматлар сақланишини аниқловчи командалар мажмуасидир.
  
• 
  DCL (Data Control Language) - Маълумотларни Бошқариш Тили фойдаланувчига маълум объектлар устида маълум таъсир ўтказишга рухсат бериш ѐки бермасликни аниқловчи воситалардан иборат.
  

• 
  TCL (Transaction Control Language)-Транзакцияларни Бошқариш Тили
  

фойдаланувчига транзакцияни қайта ишлш имконини беради.

• 
  DQL (Data Query Language) – Маълумотларга сўров тили. Бу энг кўп ишлатиладиган гуруҳ бўлиб, фақат битта SELECT операторидан иборат бўлади. У маълумотлар базасида сўровлар яратиш учун ишлатилади.
  
  • 
    CCL (Cursor Control Language) – Курсорни Бошқариш Тили.
    

¹ Д.А. Харитонюк. Базы данных. Негосударственное образовательное учреждение, Октябрьский экономический техникум, 2008, с.105
Маълумотларни Таърифлаш Тили - DDL

CREAT TABLE - Маълумотлар базасида янги жадвал яратиш.

DROP TABLE - Маълумотлар базасидаги мавжуд жадвални ўчириш. ALTER TABLE - Маълумотлар базасидаги жадвални ўзгартириш.
CREAT VIEW – SQL-сўровга мос бўлган виртуал жадвални яратиш. DROP VIEW – Яратилган виртуал жадвални ўчириш.
ALTER VIEW – Яратилган виртуал жадвални ўзгартириш. CREAT INDEX – Бирор жадвал учун индекс яратиш.
DROP INDEX – Мавжуд индексни ўчириш.

Маълумотларни Ўзгартириш Тили - DML

DELETE – Танлаш шартига мос бўлган бир ѐки бир неча ѐзувни ўчириш.

INSERT – Жадвалга танлаш шартига мос бўлган бир ѐки бир неча ѐзувни киритиш.
UPDATE - Жадвалга танлаш шартига мос бўлган бир ѐки бир неча ѐзувни янгилаш.
Маълумотларни Бошқариш Тили - DCL

ALTER DATABASE - Маълумотлар базасини ўзгартириш.

ALTER DBAREA- Маълумотлар базасини сақлаш соҳасини ўзгартириш.
ALTER PASSWORD - Маълумотлар базасига кириш паролини ўзгартириш.
CREAT DATABASE – Янги базани яратиш.
CREAT DBAREA - Маълумотлар базасини сақлаш соҳасини яратиш. DROP DATABASE - Маълумотлар базасини ўчириш.
DROP DBAREA - Маълумотлар базасини сақлаш соҳасини ўчириш.
GRANT - Маълумотлар базаси объектларига кириш ва амаллар бажариш ҳуқуқини беради.
REVOKE - Маълумотлар базаси объектларига кириш ва амаллар бажариш ҳуқуқидан маҳрум қилади.
Транзакцияларни Бошқариш Тили - TCL

Транзакция – бу маълумотларни манипуляция қилиш операторларининг кетма-кетлиги бўлиб, у МБ ни бир ҳолатдан иккинчи ҳолатга ўтказади.

COMMIT – транзакцияни тугаллаш.
ROLLBACK – транзакция бажарилишидаги ўзгартиришларни рад этиш.
SAVEPOINT–Рад этилган имкониятларни амалга ошириш учун МБ даги оралиқ нуқта (ҳолат)ни сақлаш.
Маълумотларга сўров тили - DQL

SELECT – Реляцион алгебра имкониятларини амалга оширувчи оператор. Бу оператор сўровга мос бўлган натижани олиш имконини беради.

Курсорни Бошқариш Тили - CCL

Курсор SQL тилининг асосий тушунчаси ҳисобланади. DECLARE – сўров учун курсорни аниқлаш.

OPEN – курсорни очиш.
FETCH – Очилган курсордан кейинги сатрга ўтиш. CLOSE - Очилган курсорни ѐпиш.
PREPARE – SQL операторини динамик бажаришга тайѐрлаш.
EXECUTE - Динамик бажаришга тайѐрланган SQL операторини бажариш.
1.3. SQL тилида маълумот турлари SQL тилида қуйидаги маълумотлар турлари ишлатилади:

INTEGER	- бутун сон (одатда 10 тагача қийматли рақам ва ишора).
SMALLINT	- "қисқа бутун" (одатда 5 тагача қийматли рақам ва ишора).
DECIMAL(p,q)	-ўнли сон, p рақам ва ишорадан иборат(0 16).Ўнли нуқтадан сўнг рақамлар сони q орқали берилади (q агар q=0 бўлса ташлаб юборилиши мумкин).
FLOAT	- ҳақиқий сон 15 та қийматли рақам ва бутун даражадан иборат. Даража МББТ типи билан аниқланади (масалан, 75 ѐки 307).
CHAR(n)	- узунлиги ўзгармас, n га тенг бўлган символли қатор (0 < n < 256).
VARCHAR(n)	- узунлиги ўзгарувчи, n символдан ошмаган символли қатор ( n > 0 ва ҳар хил МББТ ларда ҳар хил, лекин 4096 дан кам эмас).
MONEY	-махсус команда орқали аниқланувчи форматдаги пул.
DATE	-махсус команда орқали аниқланувчи формат- даги сана; сана майдонлари эрамиздан олдин бир неча мингйилликлардан бошланувчи ва эрамиз бешинчи-ўнинчи мингйиллиги билан чекланган ҳақиқий саналарни ўз ичига олади.
TIME	-махсус команда орқали аниқланувчи форматдаги вақт (кўзда тутилган бўйича hh.mm.ss).
DATE TIME	- сана ва вақт комбинацияси.

SQL маълумотларнинг ўзгарувчан-сатрли, сонли, реал вақт, сана ва ҳ. к. турларини киритилишига имкон беради. Сатрли тури белги ва сонлардан ташкил топган ўзгарувчиларни тасвирлаш учун тайинланган. Бунда биринчи белги албатта ҳарф бўлиши керак.