Aholi geografiyasi

Demografiyaning alohida fan sifatida rivojlanishi.
“Demografiya”ni dastlab ingliz 
savdogari, kapitani Jon Traunta (1620-
1674) o’zining 1662 yilning yanvarida 
Londonda chop etilgan “O’lim 
byulleteni” asosidagi tabiiy va siyosiy 
o’zgarishlar (shaxarlardagi e’tiqod, 
savdo, aholining o’sishi, kasalliklar va 
boshqa o’zgarishlarni boshqarish) 
muqaddimasi nomli kitobida ishlatgan. 
Bu kitob o’z davrida statistika, 
sotsiologiya va demografiya kabi 
fanlarning rivojlanishiga hissa qo’shdi. 
Binobarin, demografiya fani 
demografiya statistikasi, matematik 
statistika, tarixiy demografiya, etnik 
demografiya, iqtisodiy demografiya va 
sotsial demografiya fan tarmoqlariga 
bo’linadi.

---

Demografiyada asosiy kuzatuv birligi - inson
hisoblanadi. Inson hayoti davomida uning
fiziologik va psixologik xususiyatlari, 
ma’lumotlilik darajasi, oilaviy holati, kasbi-kori, 
malakasi ijtimoiy guruhi, yashash joyi, til bilish
kabi imkoniyatlari o’zgarib boradi. Ana shu
alohida inson hayotida ro’y bergan o’zgarishlar
yig’indisi umuman aholi hayotidagi ijtimoiy -
iqtisodiy va demografik o’zgarishlarga olib
keladi. 

---

Demografiyaning fanlar tizimi va tarkibi. 
Demografiya mustaqil fan sifatida o’z tadqiqot usullariga egadir. Ular jumlasiga tarixiy, taqqoslash, 
statistika, matematika, kartografik, mantiqiy fikrlash va sotsiologik uslublar kiradi. 
Demografiyaning tahlil uslubi statistikadan farq qiladi. Unda mavhum fikrlash uslubidan keng foydalanish
asosida aholi tarkibida kelgusida ro’y beradigan miqdor va sifat o’zgarishlari ham o’rganiladi.
Aholi muayyan ijtimoiy hayot tarziga bo’ysunishi tufayli, demografik jarayonlar ham muayyan ishlab 
chiqarish usuli va munosabatiga bog’liq bo’ladi. Aholi murakkab ijtimoiy va tabiiy rivojlanish maxsulidir, 
shu sababli aholi turli omillar zaminida ko’payadi. 
Bu jixatdan demografiya tahlil mavzui iqtisodiyot nazariyasi, sotsiologiya, psixologiya, matematika, 
statistika, ijtimoiy gigiena, geografiya, tibbiyot, tarix, etnografiya va boshqa fanlar tahlil mavzuiga yaqin 
bo’lib, shu fanlarning yutuqlaridan foydalanadi. Ayni vaqtda ularga qimmatli ma’lumotlar beradi.

---