Ahmadjonov ilhom luxmonovich

III-BOB. Tajribaviy qism 
III.1. Reaktsiya uchun olingan moddalarni tozalash 
Organik sintezning eng muhim vazifalaridan biri toza holatdagi organik 
moddalar hosil qilish va ajratib olishdir. Reaktsiya natijasida sintez qilib olingan 
asosiy moddalar reaktsion aralashmada qo`shimcha moddalar bilan aralashgan 
holda bo`ladi va u “Xom” mahsulotlar deyiladi. Bu “xom” mahsulotda qo`shimcha 
moddalar sifatida sintez uchun olingan dastlabki moddalarning reaktsiyaga 
kirishmay qolgan qismi, reaktsiyani olib borishda ishlatiladigan erituvchi va 
reaktsiya natijasida hosil bo`ladigan oraliq moddalar bo`lishi mumkin. Shuning 
uchun bunday “xom mahsulotlarni” tozalashda tabiiy birikmalarning murakkab 
aralashmasidan toza moddalar ajratib olish lozim bo`ladi, bunda ularning 
eruvchanligiga qarab turli erituvchilarda eritish (ekstraktsiya), kristallga tushirish, 
filtrlash, ularning qaynash temperaturasiga qarab haydash va turli xromotografiya 
metodlaridan foydalaniladi.
1-tajriba 
III.2. 2.4-Dinitroxlorbenzol sintezi 
 
250 ml sig`imli uchog`izli kolba olinib, mexanik aralashtirgich, tomizgich 
varanka va termometr o`rnatiladi. Kolbaga 16 ml tutovchi nitrat kislota (p=1,52 
sm
3
) va 25 ml 8% li oleumdan iborat aralashma quyiladi, 80ºC gacha qizdiriladi va 
mexanik aralashtirib turgan holda tomizgich voronkadan 15 gramm xlorbenzol 
qo`shiladi.
Shu vaqt mobaynida aralashma xarorati 50-55ºC da ushlab turish uchun 
sovuq suvli xammomda davriy ravishda ushlab turiladi. So’ngra aralashma qaynoq 
suv hammomida 2 soat davomida qizdiriladi, sovutiladi va ehtiyotlik bilan shisha 
tayoqcha bilan aralashtirib oz-ozdan 250-300gr muz solingan idishchaga quyiladi. 
Cho’kmaga tushgan sariq kristall modda Byuxner voronkasida filtrlanadi. So’ngra 
filtrda sovuq suv bilan neytral muhitgacha yuviladi. 
Havoda quritiladi va spirtdan qayta kristallanadi. Unum 25 gramm (90% 
nazariyga nisbatan) suyuqlanish harorati 52ºC.