Ahmad A'zam hiloyalarida o'tmish haqiqati

Ahmad A'zam hiloyalarida o'tmish haqiqati

Ahmad A'zam o'zbek yozuvchilari ichida o'z uslubi bilan bilan ajralib turubchi yozuvchilari ichida o'z uslubi bilan ajralib turuvchi yozuvchilar qatoriga kiradi. Ayniqsa uning hikoyalarida hayot haqiqatlari ko'plab keltiriladi. Ushbu fikrlarga e'tibor bering: " ... Lekin nima uchun kishi bir o'qigan hikoyasiga qayta-qayta murojaat qiladi va ikir-chikirigacha ma'lum tafsilotdan zerikmay, xuddi shu paytgacha bunaqa voqeani eshitmagan, ko'rmagan-bilmagandek, yangidan ishtiyoq bilan o'qiyveradi? Gap shundaki, ta'sir ko'lami jihatidan hikoya ham she'rga yaqin, ayniqsa g'o'zalga qarindosh; chunki har qanday san'at asari, birinchi galda, uyg'inlikka asoslanadi va inson ko'nglida o'zining ichki tuzilishidagi mantiqiy-ruhiy izchilligi, jami bo'laklarni qo'vishtirib turgan yaxlit muvozanatiga mutanosib badiiy borliq yaratadi".

Ushbu fikrlardan shuni tushunish mumkinki, hikoyani bir marta o'qib chiqqandan so'ng, uni to'liq tushundim deb aytolmaysiz. Ayniqsa Ahmad A'zam hikoyalarini o'qisangiz, ko'z o'ngingizda o'tmish haqiqati gavdalanayotgandek bo'ladi. Misol tariqasida yozuvchining "Oyning gardishi" hikoyasini olaylik. Hikoyada qishloqda yashayotgan Maqsud va otasi, otasining do'stlari bilan suhbati yoziladi. Hikoya qahramoni Maqsudning tun qorong'usida otasini olib kelish uchun ketayotgan paytdagi parchasini o'qir ekansiz, ko'z oldingizda o'tmish zarvaraqlari ochila boshlaydi. Maqsud ketayotgan paytda birdan hech nimani eshitmayotganini sezib qoladi va shundan keyin barcha tovushlar unga tashlangandek bo'ladi. Mustamlaka davrida ham oddiy xalq, xonlar ham hech narsani eshitishmasdi. Ular faqat tinchgina kun kechirishini o'ylashardi xolos. Hikoya qahramoni Maqsud oyga qarashga qanday qo'rqqan bo'lsa, xalq ham haqiqatga tik boqishdan qo'rqishar edi. Maqsud qo'rquvini yengib oyga qaragandan so'ng uning naqadar go'zalligini ko'rdi, mustamlaka davrida ham qo'rquvni yengib haqiqatga tik qara oladigan insonlar topiladi va ular haqiqat uchun kurashishdi.

"Odamning olasi" hikoyasida esa Sherqo'zining hayoti tasvirlandi. Hikoyani o'qish davomida bolsheviklar inqilobi manzaralarini ko'rgandek bo'lasiz. Bolsheviklar hokimiuat tepasiga kelganidan so'ng, xalqning ichiga kirib olish uchun shirin va'dalar berishdi. Xalq bu va'dalardan sarmast edi, xuddi hikoya qahramoni Sulton o'z sevgisidan sarmast bo'lganidek. Sulton faqat sevgisiga erishishni o'ylar edi. Uylanishning, oila mashaqqatlarini o'ylams edi. Otasi unga oila qiyinchiliklarini tushuntirib bergach esa, Sulton o'ylab qoladi. Oddiy xalqqa ham bolsheviklar va'dalari puch yong'oq ekanligini tushuntirib berubchi insonlar topildi, bular jadidlar edi. Ammo ular xalqni uyqudan uyg'ota boshlaganlari tufayli qiyinchiliklarga duch kelishdi, qatag'on qurboni bo'lishdi.

Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, Ahmad A'zam hikoyalarini o'qib, o'tmishga sayohat uyishtirish va ko'plab narsalarni bilib olish mumkin.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Ahmad A'zam "Mansur Dard." Abdulla Qahhor poetikasi haqida o'ylar"