Ахборот тизимлари ва уларнинг вазифалари

IEEE 802.x стандартларининг
тузилиш ва таркиби

Режа:

1. IEEE 802.x стандартларининг тузилиши
2. Cтандартларни белгилаш

1980 йилда IEEE институтида локал тармоқларни стандартлаштирувчи 802 қумитаси ташкил этилди. Мазкур қумитанинг иш натижасида IEEE 802-х стандартлар оиласи қабул қилиндики. Бу қумита ишининг натижасидан кейин ISO 8802-1...5 халқаро стандарти комплекси асосига ўтилди. Бу стандартлар тармоқ стандартлари ишлаб чиқарувчи кэнг тарқалган йирик фирмалар Ethernet, ArcNet и Token Ring томонидан ишлаб чиқилди.

IEEE 802.X стандартлар туркуми етти сатхли OSI моделининг фақатгина иккита қуйи сатхларини қамрайди – физик ва канал сатхлар. Айнан мана шу сатхлар локал тармоқ спицификасини қисман даражада кўрсатиб беради.
Локал тармоқ спецификаси канал сатхни иккита сатх остига бўлинишини кўрсатиб берди. Канал сатх (Data Link Layer) локал тармоқда иккита сатх остига бўлинади.

• 
  маълумотларнинг мантиқий узатилиши (Logical Link Control, LLC);
  
• 
  соҳага рухсат билан бошқариш (Media Access Control, MAC).
  

Бу модел билан ифодаланадиган стандартлар (802 – спетсификацияси деб номланадиган) ўн икки хилга бўлинади, ҳар бирига ўзининг рақами берилган.
 802.1 – тармоқларни бирлаштириш.
 802.2 – мантиқли алоқани бошқариш.
 802.3 – CSMA/CD кириш усули билан ва (Ethernet) “Шина” топологияси билан локал тармоғи.
 802.4 – “Шина” топологияси ва маркерли кира олиш билан локал тармоғи.
 802.5 – “Халқа” топологияси ва маркерли кира олиш билан локал тармоғи.
 802.6 - шаҳар тармоғи (Metropolitan Area Network, MAN).
 802.7 – кенг оммавий эшиттириш технология.
 802.8 – оптотўқимали технология.
 802.9 – нутқ ва маълумотлар узатиш имкониятли интеграллашган тармоқлар.
 02.10 – тармоқлар хавфсизлиги.
 802.11 – симсиз тармоқ.
 802.12 – устунлик қиладиган (мухим) сўровларга ва “юлдуз” топологияси (100 VB – Any LAN) га кириш бошқаришини марказлаштирилган локал тармоғи.
 802.3, 802.4, 802.5, 802.12, стандартлари OSI андозали моделини MAS тагидаги даражасини иккинчи (каналли) даражага тўғри келади. Бошқа 802 спецификациялари тармоқларнинг умумий масалаларини хал етади.

Компютерли тармоқлар сохасида стандартлаштириш билан шуғулланадиган ташкилотлар қуйидаги жадвалда келтирилган.

жадвал 1

Ташки лот статуси	Қисқартирилган номи	Тўлиқ номи
		Инглизча	Русча
Халқаро	CCITT/MKKTT ITU (1993 йилдан)	International Telegrap and Telephone. Consultative Commitell International Telecommunication Union-Telecom	Телефон ва телеграф бўйича Халқаро маслахатчи қўмиталар. Халқаро Телекоммуникациялар бирлашмаси – Телеком
Халқаро	ISO MOS	International Organization for Standardzation	Халқаро стандартлаштириш ташкилоти
Халқаро	ESMA	European Computer Manufactures Association	Европа ишлаб чиқарувчилар ассоциацияси
Халқаро	ETSI	European Telecommunications Standard Institute	Телекоммуникациялар сохасидаги Европа стандартлар институти
Миллий (AҚШ)	IEEE	Institute of Electronic and Electrical Engineers	Электроника ва радиоэлектроника мухандислар институти
Миллий (AҚШ)	EIA AHSI	Electronic Industries Associatin	Электрон саноати ассоциацияси
Миллий (AҚШ)		American National Standards Institute	Стандартлар Aмерика Миллий институти
Миллий (AҚШ)	TIA	Telecommunica-tion Industry of America	Aмериканинг телекоммуникацион индустрияси

Стандартларни белгилаш мисоллари жадвал 2 келтирилган.

Жадвал 2

Ташкилот	Белгилаш мисоллари	Стандартлар мазмунини қисқача таърифлаш	Тегишли стандартлар
CCIT T/ /ITU-T	V.34	Умумий фойдаланадиган улаш тармоқларида ва икки нуқтали икки симли ажратилган телефон туридаги каналларда ишлатиш учун узатиш Маълумотларини 28800 гача (33600) бит/с бўлганини таъминлайдиган модем.
	X.25	Маълумотларини узатиш аппаратураси (APD) ва охирги ускуна маълумотларининг ўртасидаги (OOD) интерфейс бўлиб пакетли режимда ишлайдиган ва умумий фойдаланиладиган маъ-лумотларни узатиш тармоқ-ларига уланадиган терминлар учун.	ECMA – 40 ISO 6526
ISO	ISO 646	Информацияларни қайта ишлаш системаларда маълумотларни алмашуви учун 7 туркумли символларнинг йиғиндиси	CCITT V.3; ANSI x 3.4
ESMA	ESMA-40	Кадр структураси HDLC	CCITT.25,X.75; ANSI X3. 66; ISO 3309
	ESMA-82	Локал ҳисоблаш тармоқлари. Каналли даража. CSMA/CD ишлатиб асосий полоса частотасида узатиш	IEEE 802.3
EIA	RS-232C	Маълумотларни узатиш аппаратураси (APD) ва охирги ускуна маълумотларининг ўртасидаги (OOD) интерфейс, иккилик маълумотларида кетма-кетлик алмашувни ишлатилиши.	CCITT V.24, V.28; ISO 2110

Расмий гаплар (сўзлар) туғилганда бир қатор қўшимча атамалар ишлатиш ўзига хос, лекин бу атамаларнинг ўзига аниқлик киритиш керак.

Шунинг учун унга аниқ бўлмаган таърифлашлар ишлатилишига ҳуқуқлидир, шу шарти билан, агар улар бир маънода ва тўғри фойдаланадиганлар орасида тушунилса.
Мисол учун RS – 232 S ни кўпинча сурункали интерфейс дейилади ва бу ҳақиқатга яқин, “сурункали порт” эса тўғри келади деб бўлмайди, чунки бу расмий таърифлашдан анча узоқ.
Баъзан бошқа тасниф қўлланилади, бунда протоколлар қуйидаги гурухларга бўлинади:
 Novell (Novell фирмасидан, ўзининг ОС тармоқлари билан маълум);
 SNA (IBM фирмасидан);
 DEC net (DEC фирмасидан);
 TCP/ IP (локал тармоқдаги коммуникатсия учун катта гурух протоколлари ёки бир бирови билан боғлиқ бўлган тармоқлар йиғиндисида, шу билан бирга Интернет тармоғида кенг қўлланиладиган).
 Banyan (Banyan Systems фирмасида)
 Apple (Apple Computems фирмасидан)
 Шундай қилиб, протоколларни белгилаш – худди шундай сохаки, кўп стандартлар “де факто” харакатда.