Ахборот тизимлари ва технологиялари Кириш

Узлуксиз таълим тизими олдига қўйилган давлат талабларига мувофиқ, таълим муассасалари таълим–тарбия жараёнининг самардорлигини ошириш, илм–фаннинг сўнги ютуқларини амалиётга жорий этиш орқали ижодкор, ижтимоий фаол, юксак маънавиятли, касб–ҳунарли, Она Ватанга садоқатли, миллий ва умуминсоний қадриятларни ардоқлайдиган, ижодий ва мустақил фикр юрита оладиган, давлат, жамият ва оила олдида ўз масъулиятини ҳис этадиган баркамол шахсни камолга етказиш каби муҳим вазифаларни амалга оширишни назарда тутади.
Ушбу вазифаларни муваффаққиятли ҳал этиш таълим–тарбия жараёнида ахборот коммуникацион технологияларидан фойдаланишни тақозо этади. Бу эса ўз навбатида ўқитувчининг касбий компетентлигини ривожлантиришни талаб этади.
Ўқитувчининг касбий компетентлиги уларнинг ўзига ва ўз ишига нисбатан талабчанлиги, ўз ишининг устаси бўлиши, ўз соҳасининг сирларини ҳар томонлама чуқур билиши, ўзини-ўзи ривожлантирувчи ҳамда ўз қобилияти ва имкониятларини тўла ишга сола билиши, таълим муассасаси, оила ва маҳалла ҳамкорлигини йўлга қўя олиши даражалари билан аниқланади.
Ўқитувчининг касбий компетентлигини ривожлантиришда ахборот коммуникацион технологияларнинг ўрни асосан ўқитувчи ўз ишининг устаси бўлишида, ўзини-ўзи ривожлантиришида керак бўлади. Бугунги кунда дарс жараёнида АКТ дан фойдаланиш давр талаби ҳисобланади. Дарсларда энг ками слайлардан фойдаланиб дарс ўтилганда ҳам дарс самарадорлиги нисбатан 50 фоизга ошади. Бу борада қадимги чин ҳикматларида шундай дейилган: - “Менга айтинг - мен унутаман, менга кўрсатинг - мен эслаб қоламан, менга шуни ўзимда бажартиринг у ҳамиша меники бўлиб қолади”.
“Биз қандай ўқиймиз? Биз маълумотларни эслаб қоламиз: 10 фоиз ўқиганимизда, 50 фоиз кўрганимизда ва эшитганимизда, 80 фоиз гапириб берганимизда, 90 фоиз гапириб берганимизда ва бажарганимизда”. Демак ўқувчилар ўзлаштиришининг 50 фоизи берилган маълумотни ҳам кўриш ва эшитиш орқали амалга оширилар экан ҳар бир дарс жараёнида АКТдан самарали фойдаланиш мақсадга мувофиқ бўлади ва бу ўз навбатида ўқитувчининг касбий компетентлигини оширишида АКТнинг аҳамиятини кучайтиради. Бу эса ўз навбатида ўқитувчининг касбий компетентлигини ривожлантиришда унинг ахборотлар билан ишлаш функциясини такомиллаштиришни тақозо этади.
Ахборотлар билан ишлаш функцияси - ўқитувчилар билан ўқувчилар ўртасидаги шахсий ва технологик ахборотлар алмашувини ташкил этади. Унинг асосий хусусияти ўқитувчилар томонидан ўқувчиларнинг фаолиятини мувофиқлаштириш, педагогик жараёнларда шахсга йўналтирилган таъсирни вужудга келтириш асосида уларнинг фаоллигини таъминлаш, ўқувчиларнинг ўз ўқув фаолиятидан ва ташкил этилган педагогик жараёнларда яратилагн шарт-шароитлардан қониқиш ҳосил қилишлари учун уларда қизиқишлар вужудга келтириш билан белгиланиб, бу хусусият ўқитувчиларнинг ўқитиш функциялари билан бир қаторда, ахборотлар ёрдамида ишлаш функциясининг кўрсаткичлари билан боғлиқ бўладир.
Ўқитувчининг ахборотлар билан ишлаш функциясини такомиллаштириш бевосита у фаолият кўрсатаётган таълим муассасасининг ахборотлар тизими билан таъминланишига ҳам боғлиқ.
Ахборотлар тизими - бу педагогик жараёнларда муҳим педагогик аҳамиятга эга бўлган маълумотларни, ўқитишнинг янги педагогик ва ахборот технологияларини ҳамда педагогик жараёнларни ташкил этиш йўналишидаги барча меъёрий ҳужжатларни, ташкилий янгиликлардан иборат оқимни, замонавий ахборот технологиялари, компьютерлаштириш ва компьютерлар тармоқлари негизида таълим жараёнини ахборот билан таъминлашни ўз ичига олувчи мураккаб тизим ҳисобланади. Ахборотлар тизимида меъёрий ҳужжатлар билан танишиш ва унга амал қилиш ўқитувчининг касбий компетентлигини ривожлантиришда АКТнинг аҳамиятини белгиловчи энг асосий вазифадир.
Бу борада ўқитувчилар касбий компетентлигини оширишда АКТ бўйича Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг 2002 йил 30 майдаги “Компьютерлаштиришни янада ривожлантириш ва ахборот-коммуникация технологияларни жорий этиш тўғрисида”ги 3080-сонли Фармони, Вазирлар Маҳкамасининг 2002 йил 6 июндаги “Компьютерлаштиришни янада ривожлантириш ва ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 200-сонли қарори ҳамда Халқ таълими вазирлигининг 2006 йил 3 августдаги “2006-2007 ўқув йилини “Ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланишда педагог кадрлар салоҳиятини ошириш ўқув йили” деб номлаш тўғрисида”ги буйруғи, 2008 йил 19 сентябрдаги “Халқ таълими тизимидаги муассасаларида компьютер техникасидан фойдаланиш самарадорлигини ошириш тўғрисида”ги 223-сонли буйруғи, 2011 йил 23 мартдаги “Умумтаълим мактабларида фаолият кўрсатаётган ўқитувчиларнинг замонавий ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш бўйича малакасини оширишни ташкил этиш тўғрисида”ги 61-сонли буйруғини билишлари ҳамда ушбу меъёрий ҳужжатларда белгиланган мақсад ва вазифаларни амалга оширишга оид билим, кўникма ва малакалар билан қуролланишни талаб этади.
Юқоридаги фикрлардан келиб чиқиб, шуни таъкидлашимиз мумкинки бугунги кун ўқитувчисининг касбий компетентлигини ривожлантиришда АКТ нинг ўрни ва аҳамиятини “ўқитувчи-ахборот коммуникацион технологиялари-ўқувчи” муносабатларида ҳам кўришимиз мумкин. Бу муносабатлар ўзига хос хусусиятларга эга бўлиб, ўқитувчиларнинг касбий компетентлилигини ривожлантириш жараёнларида педагогик жараён сифатида майдонга чиқади, яъни таълим муассасалари ўқитувчилари ўқитишнинг техникавий воситалардан оқилона фойдаланишни, дарсларда ва йиғилишларда, ўқув семинарларида слайд, электрон дарслик, ўқув-лаборотория машғулотларининг электрон вариантларидан фойдаланишга эришиши айниқса ёш ўқитувчиларда ахборот коммуникацион технологияларга бўлган қизиқишларни ривожланишида ўзининг ижобий самарасини беради.
Таълим муассасасида комьютер техникаси воситаларининг янги авлодларнинг бўлиши ва улардан барча ўқитувчилар фойдаланишни ўрганишлари шунингдек, фойдаланишлари учун зарурий ва етарли шарт-шароитлар ва имкониятларни яратилиши ўқитувчиларда раҳбарга нисбатан бўлган ҳурмат ва эътиборни кучайтиради ҳамда уларнинг компьютер техникаларига бўлган қизиқишини ривожлантириш билан бир қаторда, улардан фойдаланишни ўрганишга ҳамда фойдаланишга ундайди.
Ўқитувчиларда ўз касбий компетентлигини ривожлантиришда ахборот коммуникацион технологиялардан фойдаланиш уларнинг мустақил таълим олишга ижобий мотивларни шакллантиради, яъни уларда таълим олишга, илм-фанга қизиқишни янада ривожлантиради.