“ахборот хавфсизлиги”

Хэшлаш функцияси
Хэшлаш функцияси (хэш-функцияси) шундай ўзгартиришки, кириш
йўлига узунлиги ўзгарувчан хабар М берилганида чиқиш йўлида белгилан-
ган узунликдаги қатор h(M) ҳосил бўлади. Бошқача айтганда, хеш-функция h(.) аргумент сифатида узунлиги ихтиёрий хабар (ҳужжат) М ни қабул қилади ва белгиланган узунликдаги хеш-қиймат (хеш) H=h(M)ни қайтаради.

Хэшни шакллантириш схемаси.
Хэш-қиймат h(M) - хабар М нинг дайджести, яъни ихтиёрий узунликдаги асосий хабар Мнинг зичлаштирилган иккилик ифодаси.
Хэшлаш функцияси қуйидаги хусусиятларга эга бўлиши лозим:

1. 
   Хэш-функция ихтиёрий ўлчамли аргументга қўлланиши мумкин.
   
2. 
   Хэш-функция чиқиш йўлининг қиймати белгиланган ўлчамга эга.
   
3. 
   Хэш-функция h(х) ни ихтиёрий "x" учун етарлича осон ҳисобланади. хэш-функцияни ҳисоблаш тезлиги шундай бўлиши керакки, хэш-функция ишлатилганида электрон рақамли имзони тузиш ва текшириш тезлиги хабарнинг ўзидан фойдаланилганига қараганда анчагина катта бўлсин.
   
4. 
   Хэш-функция матн М даги орасига қўйишлар (вставки), чиқариб ташлашлар (выбросы), жойини ўзгартиришлар ва ўзгаришларга сезгир бўлиши лозим.
   
5. 
   Хэш-функция қайтарилмаслик хусусиятига эга бўлиши лозим.
   
6. 
   Иккита турли ҳужжатлар (уларнинг узунлигига боғлиқ бўлмаган ҳолда) хэш-функциялари қийматларининг мос келиши эҳтимоллиги жуда кичкина бўлиши шарт, яъни ҳисоблаш нуқтаи назаридан h(x')=h(x) бўладиган x' ≠ x ни топиш мумкин эмас.
   

НАЗАРИЙ САВОЛЛАР

1. 
   Криптологиянинг фан сифатида ривожланиши. Асосий терминлар.
   
2. 
   Кодлаштиришда алифбони тутган ўрни.
   
3. 
   Замонавий криптография бўлимлари.
   
4. 
   Шифрлаш ва дешифрлаш жараёнларини ифодаланиши?
   
5. 
   Симметрик криптотизим турлари?
   
6. 
   Ассиметрик криптотизим турлари?
   
7. 
   Ўрин алмаштиришда шифрлаш жараёни?