Agrotexnologiyalar instituti

2-jadval 
Dorivor o‟simlik bosildorligi, 
s/ga 
 
qa
y
ta
ri
q
 
v
a
ri
a
nt
 
Terimlar bo‟yicha 
J
a
m
i 
ho
si
ldo
rl
ik, 
s/
g
a
 
Qaytariqlar bo‟yicha 
O‟rta
cha
 
ho
si
ldo
rl
ik s
/g
a
 
Qo
‟s
hi
m
ch
a 
ho
si
ldo
rl
ik s
/g
a
 
 
 
1 
2 
3 
4 
 
1 
2 
3 
4 
 
 
 
Variantlardagi  dorivor  o‘simlik  hosilini  terib  olish  paytida,  dorivor  o‘simlik 
dagi  barg  va  boshqa  qo‘shimchalarini  tozalab,  namlik  me'yori  bo‘yicha  quritilib 
keyingina aniq og'irlik aniq1ani1adi va hosildorligiga aylantiriladi.
 
 
Berilgan ko’rsatmalar, adabiyotlar hamda boshqa manbalardan foydalanib, 
berilgan topshiriqni bajaring va o’z xulosalaringizni keltiring. 
 
NAZORAT SAVOLLARI. 
5.
 
Variantlardagi  dorivor  o‘simlik  hosilini  terib  olish  paytida 
xosildorlikni aniqlash usullarini aytib bering 
6.
 
Dorivor  o‘simlik  hosilini  hosildorlikga  aylantirishda  asosan  qanday 
usuldan foydalaniladi. 
7.
 
Dala tajribasining turlari haqida gapiring. 
 
 
 
 
 

---

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
173 
 
5-amaliy mashg‟ulot mavzusi: Hosildorlikni proyektiv qoplanish usuli 
bo‟yicha aniqlash 
 
 
Ishdan maqsad:
 
Hosildorlikni proyektiv qoplanish usuli bo‘yicha 
aniqlashni o‘rganish 
 
TOPSHIRIQ 
1.Hosildorlikni proyektiv qoplanish usuli bo‘yicha aniqlash 
2.Hisob (o’lchov) maydonchasi
 
TOPSHIRIQNI BAJARISH UCHUN KO’RSATMALAR: 
1.Hosildorlikni proyektiv qoplanish usuli bo‟yicha aniqlash 
Proyektiv  qoplanish  –  bir  turga  kiruvchi  o‘simlik  tuplarining  yer  ustki 
qismlarining hisob-kitob maydonchasi yoki paykal doirasidagi qoplanish maydoni 
foizi. 
Hisob  (o‘lchov)  maydonchasi  –  belgilangan  paykal  va  sanoat  massivi 
doirasida  tarqalgan  o‘rganilayotgan  o‘simlikning  hosildorligi,  proyektiv 
qoplanishi,  umumiy  sonini  aniqlash  uchun  o‘rnatiladigan  muayyan  o‘lchamdagi 
maydoncha. Uning hajmi o‘simlikning hayotiy shakli va o‘lchamlariga qarab, 0,25 
m2  (mayda  o‘tsimon  o‘simliklar)  dan  2500  m2  (yirik  daraxt  va  butalar)  gacha 
bo‘lishi mumkin. Transekta - o‘rganilayotgan o‘simlikning hosildorligi, proyektiv 
qoplanishi, umumiy sonini aniqlash uchun o‘rnatiladigan ensiz va to‘g‘ri burchakli 
maydon. 
Hosildorlik (xomashyo zahirasi zichligi) – o‘rganilayotgan o‘simlik tarqalgan 
paykal  doirasida  muayyan  maydon  birligiga  to‘g‘ri  keluvchi  xomashyobop 
fitomassaning  umimiy  yig‘indisi  (g/m2,  kg/ga).  Biologik  zahira  (B.z.)  – 
o‘rganilayotgan o‘simlik tarqalgan ixtiyoriy xududdagi yig‘im-terim uchun yaroqli 
va yaroqli bo‘lmagan o‘simlik tuplaridan iborat umumiy xomashyobop fitomassasi 
yig‘indisi.  B.z. og‘irlik (gr, kg,  t) o‘lchov  birliklarida  ifodalanadi.  Ekspluatatsion 
(sanoat)  zahirasi  (E.z.)  –  yig‘im-terim  ishlari  olib  boriladigan  xududdagi  tovar 
na‘muna o‘simlik tuplarining xomashyobop fitomassasi yig‘indisi. E.z. og‘irlik (gr, 
kg,  t)  o‘lchov  birliklarida  ifodalanadi.  Ekspluatatsion  zahira  hajmi  biologik 
zahiraga  nisbatan  oz,  ammo  uning  asosida  hisoblanadi.  E.z.  bir  va  ko‘p  yillik 
o‘tsimon  o‘simliklarning  yer  ustki qismlari uchun b.z.ning 50%  ini, daraxt, buta, 
butacha, yarim butalar uchun 25% ini, yer ostki qismlari uchun mos ravishda 25 va 
10% ini tashkil qiladi. Tayyorlov aylanmasi (T.a.) - xomashyo zahiralarining qayta 
tiklanishi uchun zarur bo‘ladigan davr (yil miqdori). Yillik tayyorliv hajmi (Y.t.h.) 

---