Agrotexnologiyalar instituti

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
148 
 
audiovizualli  (yozilgan  tovish,  kino  va  videofilmlar)  mashina  o‘qiydigan 
axborotlar (mikrofoto uzatuvchilar va h.k.) kiradi.  
Hujjatlar, 
birlamchi 
va 
ikkilamchi 
bo‘lishi 
mumkin. 
Birlamchi  hujjat  va  nashrlarga:  chop 
qilingan  va  chop  qilinmagan 
hujjatlar  kiradi.  Bunga:  kitoblar  (hajmi  48  betdan  katta,  broshyuralar  hajmi  4 
betdan  48  betgacha),  ular  pulli  va  pulsiz  bo‘lishi  mumkin,  yana  ilmiy,  o‘quv, 
hujjatli,  ilmiy-ommaviy  va  har  bir  ilm  tarmoqlari,  fanlari  bo‘yicha  bo‘lishi 
mumkin. 
Kitob  va  hujjatlarning  ichida  ilmiy  asosda  muhimi  bu  monografiya  va 
yig‘malardir.  Darsliklar,  darsga  qo‘llanmalar  bular  o‘qitish  maqsadida 
tayyorlanadi.  Bularda  hamma  axborotlar  ma‘lum  bir  sistemada  tayyorlanadiki 
u  o‘quvchilar  uchun  oson  va  qulay  bo‘lishi  kerak.  Agar  axborotlar  davlat 
nomidan  berilsa,  bu  rasmiy  axborotlar  turiga  kiradi.  Ilmiy  texnik  axborotlarning 
ancha  operativ  manbai  bu  ma‘lum  vaqtlarda  chiqib  turuvchi  o‘zlukli  nashrlardir. 
Bularga  jurnallar  va  gazetalar  kiradi.  Bundan  tashqari  muddatli  nashrlar;  har  xil 
mehnatlar,  olimlar  ishlari  majmuasi,  yangiliklar  va  h.k.  Maxsus  informativ 
manbalarga: har xil standartlar, ko‘rsatmalar, turli qoidalar, metodik ko‘rgazmalar 
va  h.k.  kiradi.  Axborot  manbalarining  ichida  muhimlaridan  biri,  bu  patent 
axborotlari  hisoblanadi  va  ularga  kashfiyot  va  ixtirolar,  sanoat  mulkchiligi  va 
ixtirochilar  haq-huquqi  haqida  eng  yangi  axborotlar  beriladi.  Patent  hujjatlari  eng 
yuqori haqiqatga ega, chunki uning yangiligini maxsus ekspertiza va tekshirishdan 
o‘tkaziladi. 
Birlamchi  nashr  qilinmagan  hujjatlarga:  ilmiy-texnikaviy  hisobotlar, 
dissertasiya  va  deponirlangan  qo‘lyozmalar,  ilmiy  tarjimalar,  konstruktorlik 
hujjatlar,  simpozium,  syezd  va  seminarlar,  ilmiy  konferensiyalar  o‘tkazish 
informasion xabarlar kiradi. 
Ikkilamchi 
hujjatlarga: 
ma‘lumotnoma, 
sharhlar, 
referativli 
va 
bibliografik axborotlar kiradi. 
Ikkilamchi  chop  etilmaydigan  hujjatlarga:  qayd  qilingan  va  axborotli 
kartalar,  dissertasiyalarning  hisob  kartochkasi,  deponirlangan  qo‘lyozma  va 
tarjimalar,  kartochkalar,  axborotli  xabarlar  kiradi.  Yig‘ilgan  bir  sistemaga 
keltirilgan  ilmiy  axborotlarni  qayta  ishlovida  taxlil  etiladi.  Tahlil  etish,  mavzu 
bo‘yicha  to‘la  yoritish,  uning  maqsadi,  vazifasini  aniqlash  va  kelgusi  izlanishlar 
uchun asos yaratishdir.  
Ilmiy  axborotlarni  qayta  ishlovida  izlanuvchidan  quyidagi  shartlarga  amal 
qilishlari  taklif  etiladi:  ishning  maqsadini  aniq  aniqlash,  olingan  yangi 
axborotlardan  ilxomlanish,  izlanishda  diqqat  va  fikrni  bir  yerga  to‘plash, 
mustaqil  mehnatni  tashkillashtirish,  adabiyotlarni  o‘rganishda  qat‘iyat  va 
muntazamlikga  rioya  etish,  aqliy  mehnat  samaradorligini  turli  yo‘llar  bilan 
oshirib  borish,  qat‘iy  ish  tartibini  o‘rnatish,  zamonaviy  tahlil  uslubi  va 
texnikasini qo‘llab berish hisoblanadi.  
Ilmiy  izlanish  axborotlarni  tahlil  etishda  annotasiyalar,  qisqacha  ko‘chirma, 
konspekt  yozuvlarni  keng  qo‘llash  kerak.  Qayta  ishlanayotgan  axborotlarni  tahlil 
qilish,  bu  o‘ta  muhim,  ilmiy  izlanishning  bosqichlaridan  biri  hisoblanib,  unda 

---