Agrotexnologiyalar instituti

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
189 
 
o‘simliklar  parvarishlash  jarayonida  qo'llaniladigan  ayrim  omillar  va  usullar 
dorivor  o‘simliklarning  shonalash,  gullash,  pishib  etilish,  unib  chiqish,  to'plash, 
naychalash,  boshoqlash,  gullash  va  pishish  davrlari  barvaqt  boshlanishga, 
rivojlanish  davrlari  jadal  o'tishga  qay  darajada  ta'sir  etgani,  shuningdek,  o'simlik 
hosil  elementlari  qanday  shakllanayotgani,  mevalarining  konus  va  yaruslari 
bo'yicha  joylashish  hususiyatlari  va  boshoqlar  shakllanishi,  qayta  variantlardagi 
o'simliklarning  sermahsul  ichki  konuslarida  saqlanib  qolishini  ta'minlayotganini 
ko'rsatib berish darkor va h.k. 
O'simlik va ularsiz, sug'oriladigan va sug'orilmaydigan, shuningdek, o'simlikli 
yopiq,  sug'oriladigan  maydonlarda  barcha  agrotehnik  tadbirlar  (sug'orish, 
oziqlantirish,  qator  orasiga  ishlov  berish  va  begona  o'tlarni  chopiq  qilish) 
bajariladi.  Bu  tadbirlarni  o'tkazish  muddati  va  ularning  turi  huddi  atrofdagi 
ho'jalikdagi kabi. 
Sho'rlanish  darajasi  bir  hil  bo'lgan  va  sho'rsizlantirilgan  fonlarda  joylashgan 
agrotehnik tajribalarda namunalar nihollar ko'ringanda bahorda va kuzda (aprel va 
oktyabr)  olinadi.  Sho'rlanish  bir  tekis  bo'lmaganda  uning  darajasi  aniqlanadi  va 
sho'rlanishning o'simliklarga ta'siri ko'zga tashlanganda, ya'ni birinchi suvdan oldin 
ham namunalar olinadi. 
Kichik  maydonli  va  ayniqsa,  majmuiy  tajribalarda  variantlar  o'lchami  60100 
m
2
  bo'lishi,  ularda  barcha  agrotehnik  tadbirlarni  mehanizmlar  yordamida  bajarish 
ko'zda tutilish zarur. Variantlar kengligi traktor seyalkasining ikki kirishi mumkin 
bo'lgan  kenglikdan  kam  bo'lmasligi  kerak.  Kichik  maydonli  majmuiy  tajribalarda 
ularning  takrorlanishi  6  ta  va  undan  ham  ko'proq  bo'lishi,  aksincha,  ishlab 
chiqarish tajribalarida 3 tagacha kamaytirilgani ma'qul. 
Ishlab  chiqarish  tajribalaridan  tashqari  hamma  tajribalarda  mutloq  nazorat, 
ya'ni  o'g'it  solinmagan  variant  va  shuningdek,  o'rganilayotgan  omil  uchun  ham 
nazorat  ko'zda  tutilishi  zarur.  Ba'zi  hollarda  ishlab  chiqarish  maydonlarida  ham 
o'g'itlanmagan nazorat bo'lgani ma'qul. 
Ildiz mevali dorivor o‘simliklar bo'yicha agrotehnik tajriba o'tkazishda har bir 
variant maydoni 100 m
2
 300m
2
 gacha bo'lishi mumkin. Bunda takrorlanishlar soni 
to'rttadan  kam  bo'lmasligi  lozim.  Agar  variantlar  maydoni  300m
2
dan  ortiq  bo'lsa, 
tajribani 3 takror o'tkazish, ishlab chiqarish tajribalarini, ulardagi variant maydoni 
bir  gektardan  kam  bo'lsa, ikki  takrorlashda, bir  gektar  yoki  undan  ko'p  bo'lsa,  bir 
takrorlashda o'tkazilishi mumkin.