Agrotexnologiyalar instituti

 
TOPSHIRIQNI BAJARISH UCHUN KO’RSATMALAR: 
 
 
Hosildorlikni namunaviy nusxalar usuli bo‟yicha aniqlash 

---

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
170 
 
Hamma  turdagi  kuzatish  usullarida,  shu  jumladan  dala  tajribalarida 
o'rganilayotgan  omillarning  ta'sirini  o'rganilayotganda  yoki  biror  omil  bilan 
solishtirilayotganda  asosiy  ko'rsatkich  bu,  shu  dorivor  o‘simliklarining 
hosildorligi  bo'lib  yoki  tugallovchi  davr  bo'lib  hisoblanadi.  Olingan  hosildorlik 
ma'lumotlarini  aniqlash  darajasi  to'laligicha  hosilni  to'g'ri  yig'ib  olishga  va 
aniq  ishlab  chiqishga  bog'liq.  Mana  shu  eng  mas'uliyatli  davrda  tajriba  ishlarini 
bajaruvchi kishining - kuzatuvchini diqqat e'tibori tajriba maydonini yig'imterimiga 
yaxshilab 
tayyorlash 
va 
hosilni 
o'z 
vaqtida 
yig'ishtirib, 
saranjomlab 
olishga qaratilgan bo'lishi zarur. 
Tajriba  maydonidagi  hosilni  yig'ib-terib  olishga  tayyorlash,  maydonning 
hammajoyini  tekshirib  ko'rish  va  agarda  qoziqlar  yo'qolgan  bo'lsa,  u  holda 
yangitdan  qoziqlarni  qoqib  chiqishdan  boshlash  zarur.  Shundan  keyin  agarda 
tajribada dorivor o‘simlik hosili qo'l bilan terib olinadigan bo'lsa, u holda himoya 
maydonlari va qatorlari to'laligicha ajratib chiqiladi. 
Himoya  maydonlari  tajriba  maydonining  boshi  va  oxiri  hamda  ikkala 
yon  tomonlarida  ham  bo'ladi.  Himoya  qatorlari  yoki  maydonlari  ajratilganda, 
tajribaning  hisobga  olish  qatorlari  va  maydonlari  yana  bir  bor  tekshirib  chiqiladi 
hamda  mavjud  g'o'zalar  har  ikki  tomonga  bosib,  yorib  qo'yiladi.  Buning 
uchun  tajriba  variantlarini  to'g'ri  burchak  shaklida  joylashishi  yana  bir  bor 
nazorat  qilib  qo'yiladi,  ya'ni  burchaklariga  qoziq  qoqilib  ko'ndalangiga  ip 
tortib  ajratib  chiqiladi  va  odam  yuradigan  qilib  to'g'ri  chiziq  shaklida  yo'laklar 
bilan ajratiladi. 
Agarda  tajnba  qaytariqlari  ikki  yarusdajoylashgan  bo'lsa, u  holda  qaytariqlar 
o'rtasidagi  yo'lak  ham  alohida  qilib  ajratiladi.  Tajriba  maydonini  ajratib 
bo'linganidan  keyin  qaytariq  va  variantlar  oralaridagi  himoya  qatorlarini 
ajratishga  kirishiladi.  Bu  ishni  tajriba  joylashtirilgandan  keyin  himoya  va 
hisobga  olish  maydonlarining  qanday  joylashtirilganligiga,  variant  navidagi 
qatorlar  soniga  mos  holda  bajarish  shart.  Agarda  ilgarigi  mavzudagi  to'xtalib 
o'tilganidek,  variantlarda  o'rganilgan  omil  bir-biridan  keskin  farq  qiladigan 
bo'lsa,  u  holda  shu  ta'sirlarining  hosildorlikka  ta'siri  bo'lmasligi  uchun 
himoya  qarorlari  ham  ko'p  bo'lishi  kerak
 
Dala  tajribalarida  qo'l  bUan  dorivor 
o‘simlik hosilini terishda o'rtacha ko'sak massasini aniqlash uchun namunalar terib 
olinadi.  Har  bir  variantdan  terib  olingandorivor  o‘simlik  hosilini  ho  iJdo  rligiga 
aylantirishda  qo'shib  hisoblanilishi  uchun  namunaning  umumiy  sof  og'irligi  ham 
aniqlab qo'yiladi. 
Dorivor o‘simlik hosilini hisobga olish uchun terimchilar maxsus tushuntiruv 
instruktajdan  o'tkazilib,  dala  tajribasining  mohiyati,  ahamiyati,  olingan 
mahsulotning  aniqlik  darajasi  va  uni  ishlab  chiqarishda  ahamiyati  hamda 
terishda  bajariladigan  ishJar  haqida  batafsil  aytib  o'tiladi.  Har  bir  variant 
uchun 
alohida 
nomerlangan 
qog'ozchalar 
tarqatiladi. 
Variant 
yoki 
qaytariqlardagi  dorivor  o‘simlikni  terib  bo'lib  taroziga  olib  kelganda  shu 
nomerlangan  qog'oz  orqali  variant  yoki  qaytariq  aniqlanib,  dorivor  o‘simlikning 
massasi hu variantdan terib olingan dorivor o‘simlik hosiliga qo shib qo'yiladi. Bu 
vazifalar ilmiy xodim yoki diplomatlar tomonidan bajariladi va nazorat qilinadi. 

---