Agrotexnologiyalar instituti

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
88 
 
Rossiyada keng tarqalgan, ilmiy tibbiyotda qo‗llaniladigan Botqoq ledumi o‗simligini 
keltiramiz (sababi, O‗zbekistonda shunday o‗rganilgan o‗simlik yo‗q).  
Botqoq  ledumi  tarkibidagi  efir  moyini  o‗rganishda,  u  o‗sadigan  3  ta  geografik 
tuman (rayon)ga ajratildi: shimoliy, o‗rta va janubiy (jadval 4). 
Jadvaldan  ko‗rinib  turibdiki  botqoq  ledumi  barglaridagi  efir  moyi  miqdoriga 
geografik  faktor  aniq  ta‘sir  qiladi:  efir  moyi  o‗rta  rayonda  o‗suvchi  botqoq  ledum 
tarkibida  maksimal  to‗planar  ekan.  SHu  bilan  parallel  yorug‗lik  va  erning  kislotali 
muhitini  ham  ta‘siri  o‗rganiladi.  Kimyoviy  tarkibini  o‗zgaruvchanligi  bunda 
murakkabroq ketishi aniqlandi. Demak turli rayonlarda o‗suvchi o‗simlikning optimal 
(mo‗‗tadil) efir moyini to‗planishiga o‗sadigan joyi va yorug‗lik sharoitlari ko‗p ta‘sir 
o‗tkazar ekan. Masalan, janubda baland daraxtlar bor o‗rmonlarda, o‗rta rayonlar esa 
ochiq  joylar,  va  shimoldagi  o‗rmonlarda  (yorug‗lik  30%  tashkil  qiladi).  Bunday 
tekshirishlar,  sifatli  mahsulotni  tayyorlash  uchun  katta  hamiyatga  ega.  Tajribada 
Rossiyani shimoliy-g‗arbiy qismini ochiq yorug‗lik joylaridan botqoq ledumi bargini 
yig‗ish mumkin. Janubiyroq rayonlardan (soya joylarda) yig‗ilgan mahsulot tarkibida 
efir moyi kam saqlanishi aniqlandi. So‗ngi tundra o‗rmonlaridagi botqoq ledumi bargi 
tarkibidagi efir moyi juda kam (minimum)ligi aniqlandi.  
 
Jadval 1