Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
535 
Қорамолларни сунъий йўлдош орқали назорат қилувчи «FindMySheep» 
машиналараро ечими бунга ажойиб мисол бўла олади. Бу тизим датчиклари 
харитада ҳар қандай ҳайвоннинг ҳаракатини кўрсатиб, уларни бириктириб 
туради. “General Alert”нинг бошқа бир тизими эса фермалардаги 
ҳайвонларни кузатиш билан бирга, уларнинг саломатликларини ҳам 
текширади. 
Дунё бўйича 70 фоиз тоза сув қишлоқ хўжалиги учун сарфланар, 
ачинарлиси унинг 60 фоизи шунчаки исроф бўлиб кетар экан. Бу муаммони 
ҳам ақлли тизим ҳал қилади — тизим сув насосларини масофадан туриб 
бошқариш имконини бериб, фермерларни сув оқиши ва етишмовчилиги 
ҳақида огоҳлантиради. Ҳиндистонлик фермерлар бу борада “Nano Ganesh” 
мобил тизимидан фойдаланишади. Тизим ёрдамида улар сувни, 
маблағларини ва вақтларини тежаб қолишга эришмоқдалар. 
Чилида эса мевалар плантациясини датчиклар бўйича суғориш сув 
сарфини 70 фоизга камайтириш имконини бермоқда. Албатта, бундай 
тадқиқотлар дунё бўйлаб олиб бориляпти. Масалан, NASA АҚШ геология 
хизмати билан ҳамкорликда сунъий йўлдош ёрдамида штатлар ҳудудида 
тупроқ намлиги ҳақида долзарб маълумотларни қўлга киритган. 
Қишлоқ хўжалигига интеллектуал технологияларни жорий этиш 
истеъмолчилари, албатта, фермерлар ва фермалар раҳбарларидир. 
Технологик провайдерлар эса етказиб берувчилар ҳисобланади. Улар 
истеъмолчилар учун инновацион дастурлар ёки мобил иловалар, М2М 
ускуналари, датчиклар ва кузатув қурилмалари, алоқа каналлари, 
маълумотларни таҳлил қилиш воситалари ва бошқа ақлли ечимлар ишлаб 
чиқиш учун жавобгардир. 
Ақлли технологиялар нафақат деҳқончилик, боғдорчилик ёки 
чорвачиликда, балки балиқчилик соҳасида ҳам ўз самарасини бермоқда. 
Балиқлар миграциясини кузатиб бориш ва балиқ овлаш учун энг яхши жойни 
танлаш, озуқа намуналарини таҳлил қилиш, эҳтимолий касалликларни 
аниқлаш кабиларни энди замонавий техник қурилмалар, мониторлар ёки GPS 
датчиклари ёрдамида амалга оширса бўлади. Шунингдек, сувнинг сифати 
ҳақида ҳам маълумот олиш мумкин. 
Мамлакатимизда яратилган имкониятлардан тўлиқ фойдаланган ҳолда 
ўзимизда ушбу техника-технологияларни яратиш, иқтисодиётимизни гуллаб 
яшнашига, қишлоқ хўжалиги иқтисодиётини равнақига катта ҳисса қўшади. 
Бизнинг фикримизча, қишлоқ хўжалиги тармоқларига инновацияларни 
яратиш ва жорий этишда авваламбор, тўртта йўналишда олиб бориш 
мақсадга мувофиқдир (1-расм). 
Расмда келтирилган маълумотларга изоҳ берадиган бўлсак, авваламбор, 
генетика ва селекцияда амалга оширилга инновация етиштириладиган 
маҳсулот рақобатбардошлиги, сифатлилиги ва айниқса, ҳар қандай шарт-
шароитга мослашувчанлиги билан бошқа оддий маҳсулотдан ажралиб 
туради. Ишлаб чиқариш ва технологиядаги инновация камхаражатлиги, 

---