Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
634 
- muhimlik dapajasi (prioritetlar).
Samapalilik mezonini sifatli va mikdopiy shakllapda aniqlanadi, bunda 
ma’lum bip maqsadga epishish, unga epishishning bip necha mezonlapi bilan 
baholanishi mumkin. Samapalilik ko‘psatkichlapi maqsadlapni odatdagi 
bajapilishning o‘lchovidip. 
Bunda, mezon - o‘lchov shkalasidagi nuqta yoki interval bo‘lsa, 
ko‘psatgichlap o‘lchashlapdagi o‘lchov birligidir. Misol uchun, maqsad 
"agrotexnologik tadbirlardagi yoqilg‘i sapfini kamaytipish"ni quyidagi mezon 
bilan xapakteplash mumkin: biplik quvvatga nisbatan bip soatdagi shaptli 
yoqilg‘ining sapfi. Yoqilg‘i sarfini minimal darajada ushlab turuvchi boshqarish 
amalga oshirilsa, unda maqsadga erishilgan hisoblanadi. Maqsadga odatdagi 
erishish (ko‘rsatgichlar) konkret sonli qiymatlar bilan aniqlanadi, misol uchun 2,5 
birlik (soatga nisbatan shartli yoqilg‘i) MVt. 
Maqsadlarni muhimlik xossalarining sonli xarakteristikasi muhimlik darajasi 
deyiladi. Ko‘rsatib o‘tilganidek, barcha mezonlarni sifatli va miqdoriylarga ajratish 
mumkin. 
Sifatli mezonlarga - qo‘yilgan maqsadga erishilganlik dalilini qayd qiluvchilar 
kiradi. Bunday mezonlar yordamida tizimlarning ishonchliligi, barqarorligi nuqtai - 
nazaridan ishga yaroqliligini xarakterlash mumkin (yaxshi yoki yomon, ko‘p yoki 
kam).
Miqdoriy mezonlar uchun yechimning har bir variantiga ularning ma’lum bir 
sonli qiymatlarini mos kelishi xarakterlanadi. Bunday mezonlar, yechimlar ma’lum 
bir kattaliklarga o‘zgarganda ularning qiymatlari qancha marotaba farqlanishini 
ko‘rsatadi. 
Tizimlarning ishonchliligi:
ishonchlilik - obektning berilgan funksiyalarini bajarish xossasi bo‘ladi, u 
ma’lum bir foydalanish rejimi va shart - sharoitlari, texnik xizmat ko‘rsatish, 
ta’mirlash, saqlash va ko‘chirishga mos keladigan berilgan chegaralardagi 
belgilangan ishlatish ko‘rsatkichlari qiymatlarini vaqt bo‘yicha saqlab turishni 
baholaydi.
Ishonchlilik - obektining kompleks xossasi bo‘ladi, u quyidagi to‘rt tashkil 
qiluvchilardan iborat bo‘ladi:
Buzilmasdan ishlash - obektni ma’lum bir vaqt mobaynida ishga yaroqli 
holatini uzluksiz saqlash xossasidir;
Ta’mirga yaroqliligi - obektini undagi to‘xtashlar, buzilishlarning oldini olish 
va paydo bo‘lish sabablarini payqashga moslashtirish, ta’mirlash va texnik xizmat 
ko‘rsatish yo‘li orqali ularning oqibatlarini tugatish xossasidir;
Saqlanuvchanlik - obektini saqlash va ko‘chirish mobaynida va ulardan 
keyingi davrda ham o‘zining buzilmasdan va ishga yaroqli holatini uzluksiz 
saqlash xossadir;
Uzoqqa chidamlilik - obektini, o‘rnatilgan texnik xizmat ko‘rsatish va 
ta’mirlash tizimi bo‘yicha chegaraviy holatga tushguncha ishga yaroqliligini 
saqlash xossasidir. 

---