Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

маъруза, 2017 йил 14 январь. –
Тошкент: «Ўзбекистон», 2017. -42 б.

---

 
348 
томонидан мазмунан бир-бирига яқин, турлича ёндашувлар ва фикр-
мулоҳазалар билдирилган. 
Ўзбек тилининг изоҳли луғатида «
Самара
[а. –мева, ҳосил] Натижа, 
ҳосила, фойда»
1
, «
Самарадорлик
- самарали, фойдали бўлишлик: 
фойдалилик. Иқтисодий самарадорлик. Чорвачиликни индустрлаш меҳнат 
самарадорлигини анча ошириш имконини беради»
2
деган фикр-мулоҳазалар 
берилган. 
Хорижлик иқтисодчи олимлар томонидан самара, самарадорлик ва 
иқтисодий самарадорлик тушунчаларига бир қатор муаллифлик ёндашувлари 
ва фикр-мулоҳазалар билдирилган (1.1-жадвал).
Мамлакатимиз 
иқтисодчи 
олимлари 
томонидан 
ҳам 
самара, 
самарадорлик ва иқтисодий самарадорлик тушунчаларига муаллифлик 
ёндашувлари ва фикр-мулоҳазалар берилган. Шулардан эътиборга молик 
фикр-мулоҳазалар ва ёндашувларга тўхталиб ўтсак. Жумладан, иқтисодчи 
олимлар Р.А.Хусанов, Т.Ю.Дадабоев ва Д.Ю.Дадабоевлар эса «Самара - 
қишлоқ хўжалигида ўтказилган у ёки бу тадбирларнинг оқибати, 
натижасидир. Иқтисодий самарадорлик - ишлаб чиқариш воситаларининг ва 
жонли меҳнатнинг қўлланилишидан олинган якуний фойдали самарани, 
жами сармоялардан эришилган натижани кўрсатади»
3
деб таъкидлашади.
Иқтисодчи олимлар Ў.П.Умурзоқов, А.Ж.Тошбоев, А.А.Тошбоевлар: 
«Иқтисодий самарадорлик ишлаб чиқариш воситалари ва жонли меҳнатни 
қўллаш орқали олинган фойдали натижани ёки жами ресурслар бирлигига 
олинган натижани ифода этади. 
Фермер хўжалигида ишлаб чиқаришнинг самарадорлигини таҳлил 
этишда ишлаб чиқаришнинг асосий ресурслари (омиллари) бўлган асосий ва 
айланма фондлардан самарали фойдаланишни ифода этувчи кўрсаткичлардан 
хам фойдаланиш мумкин»
4
деб фикр-мулоҳазаларини билдиришган. 
Соҳа мутахассислари О.Муртазаев ва Ф.Б.Аҳроровлар фикрича, 
«Самарадорлик – бу аниқ мақсадни ҳал этиш учун маълум муддатда (1 
йилда) сарфланган моддий, меҳнат, маблағ шаклидаги харажатларнинг (пул 
шаклида) 1 сўми эвазига яратилган ялпи ички маҳсулот (мамлакат, мажмуа, 
тармоқ миқёсида) ва ундан соф фойда (корхона, йўналиш, маҳсулот 
доирасида)нинг инъикосидир»
5
Иқтисодчи олим А.Абдуғаниев фикрича, «Иқтисод фанларида 
«самарадорлик» ва «иқтисодий самарадорлик» тушунчалари мавжуд. Улар 
мамлакат, тармоқ, корхона, йўналишлар ҳамда айрим маҳсулотлар бўйича 
аниқланиши мумкин.
1
ЎЗБЕК ТИЛИНИНГ ИЗОҲЛИ ЛУҒАТИ. «Ўзбекистон миллий энциклопедияси” давлат» илмий нашриёти. 
434 б. (687 б.) Тошкент, 2007.
2
Шу ерда, 434 б.
3
Хусанов Р.А., Дадабоев Т.Ю., Дадабоев Д.Ю. Агросаноат комплекси иқтисодиёти. - Т.: Ўзбекистон, 2003. -
Б. 470.
4
Умурзоқов Ў.П., Тошбоев А.Ж., Тошбоев А.А. Фермер хўжалиги иқтисодиёти. Тошкент, «IQTISOD 
MOLIYA», 2009.
5
О.Муртазаев., Ф.Б.Аҳроров. Қишлоқ хўжалиги иқтисодиёти