Afrika materigi tabiat mintaqalari Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

Saharada shamol uyg'onadi va quyosh bilan uxlaydi. Shamollar cho'l hayotida muhim rol o'ynaydi. Bu erda o'rtacha 100 kundan faqat oltitasi tinch. Sahara shimolidagi issiq shamollar yomon obro'ga ega. Ular cho'lning markazidan puflab, bir necha soat ichida ekinlarni yo'q qilishlari mumkin. Kuchli shamollar (simumlar) chang va qum bo'ronlarini keltirib chiqaradi. Bo'ron paytida shamol tezligi 50 m/s ga etadi. Havoga qum va mayda toshlar massasi ko'tariladi. Bo'ronlar to'satdan boshlanadi va so'nib, ortda quruq, asta-sekin cho'kayotgan chang "tuman" bulutlarini qoldiradi.
Afrikaning janubi-sharqiy qismida mintaqa shakllanmoqda tropik nam iqlim yil davomida ko'p yog'ingarchilik bilan. saytdan olingan material
Afrikaning eng shimoliy va janubiy qismi joylashgan subtropik iqlim zonalari. Bu erda o'rtacha yillik harorat 20 ° C atrofida, lekin u mavsumdan mavsumga sezilarli darajada o'zgarib turadi. Subtropik zonalarda yog'ingarchilik miqdoriga qarab ikkita iqlim mintaqasi ajratiladi. Afrikaning shimoli va janubi-g'arbiy qismida hudud ustunlik qiladi O'rta er dengizi iqlimi turi(sohil uchun odatiy O'rtayer dengizi, shuning uchun nomi). Bu hududda yog'ingarchilik asosan qishda, yozda, aksincha, quruq bo'ladi. (Bu qanday izohlanganini eslang.) Materikning janubi-sharqida mintaqa hukmronlik qiladi subtropik nam iqlim bir xil namlik bilan. Savdo shamollari ta'sirida yog'ingarchilik yil davomida ko'p yoki kamroq teng taqsimlanadi.
2.3. Afrika iqlimining xususiyatlari
Iqlimning tarkib topishi. Afrika deganda dastlab jazirama issiqda chiniqqan, qora tanli, jingalak sochli odamlar ko‘z o‘ngimizda gavdalanadi. Haqiqatan ham Afrikaga „issiq materik" nisbati bejiz berilmagan. Tropiklar oralig‘ida Quyosh ufqdan juda balandda va har yili ikki marta zenitda bo‘ladi. Shuning uchun uning juda katta qismida xohlagan oyning o‘rtacha harorati +20°C dan ortiq. Hatto eng shimoliy va janubiy qismlarida qish oyining o‘rtacha harorati +10 +15 °C dan pastga tushmaydi.
Afrika iqlimining tarkib topishida uning geografik o‘rni, havo bosimi va massalari, relyefi, okean oqimlari kabi omillar kuchli ta’sir ko‘rsatadi. Ekvatorga yaqin joylashgan o‘rniga ko‘ra juda katta miqdorda quyosh radiatsiyasini (yiliga bir kv sm ga 160-200 kkal) oladi. Yil fasllari yog‘in miqdoriga qarab farqlanadi. Ekvatorial hududlarda past bosimli mintaqalar, tropik kengliklarda esa yuqori bosimli mintaqalarning tarkib topishi Quyoshning balandligiga bog‘liq. Shunga binoan materik ustida ekvatorial, tropik va mo‘tadil havo massalari harakatlanadi.
Materik iqlimining shakllanishida doimiy shamollar — passatlarning ta’siri kuchli. Yil davomida Atlantika okeanidan esadigan nam havo massalari Gvineya qo‘ltig‘i sohillari va ekvatorial zonalarga juda ko‘p yog‘in keltiradi. Masalan, Gvineya qo‘ltig‘i sohilidagi Debunja hududiga yiliga 10 000 mm gacha yomg‘ir yog‘adi.
Yog‘inlar taqsimotiga relyef shakllari ta’sir etadi. Nam havo massalarining yo‘nalishiga ro‘para turgan tog‘ yonbag‘irlariga ko‘p yog‘in tushadi.
Okean oqimlari materik iqlimini tubdan o‘zgartirib yuboradi. Agar sohil bo‘yida sovuq oqim bo‘lsa, yog‘in yog‘maydi va cho‘l iqlimi tarkib topadi (masalan, Namib, Somali). Kanar, Bengela sovuq oqimlari ustidan esadigan shamollar materikka sovuq havo olib keladi. Lekin yuqoridagi havo iliq bo‘lishiga qaramasdan, qirov va tumanlar hosil bo‘lsa-da, yog‘in yog‘maydi. Natijada qurg‘oqchil cho‘llar tarkib topadi.
Iqlim xususiyatlari. Afrika — eng issiq materik. Bu uning katta qismi yoritilish mintaqasida joylashganligidandir. Sayyoramizdagi eng issiq harorat shu yerda kuzatilgan (Triрoli shahri yaqinida +58°C). Lekin eng baland tog‘larda doimiy qor va muzliklar bor. Afrika iqlimining o‘ziga xos xususiyatlari iqlim mintaqalarida yaqqol namoyon bo‘ladi.