Afinaning vujudga kelishi. Millodan avvalgi ix-vi-asrlar. Pisistrat hokimiyati davrida Afina

Perikl davrida Afina. Ijtimoiy iqtisodiy ahvol.

Yirik savdogar va hunarmandlar vakili Klisfen xalq qoʻzgʻoloniga boshchilik qilib, hokimiyatni qoʻlga oldi (508-y.). U toʻrtta urugʻchilik okrugi oʻrniga oʻnta hududiy okrug tashkil etdi. Shu bilan urugʻchilik jamoasi tuzumining soʻnggi qoddiklariga barham berildi. Mil. av. 5-a. boshida yunon-fors urushlari boshlandi. Marafon jangiva (mil. av. 490-y.) yunonlar forslarga qattiq zarba berdilar. 480-y. Kserksning juda katta qoʻshini Bolqon ya. o. ga bostirib kirdi. Salamin o. yonidagi dengiz jangida yunonlar gʻalaba kildilar. Afinada Egey dengizi davlatlarining birlashuvidan iborat Delos ittifoqi tuzildi. Bu ittifoq keyinroq Afinaning dengizdagi hukmronligini taʼmin etdi. Afinadan tashkariga vino, zaytun moyi, turli hunarmandchilik bu-yumlari chiqarilar, chetdan asosan, qullar, gʻalla va yogʻoch keltirilar edi. Afinada Perikl davri (mil. av. 5-a. oʻrtalari) qad. quldorlik demokratiyasining namunasi edi. Perikl qonuni boʻyicha hamma ozod aholi ishtirok etadigan Xalq majlisi — oliy organ hisoblanar va u barcha muhim davlat ishlarini muhokama qilardi, chek tashlash yoʻli bilan saylanadigan 500 lar kengashi davlatning maʼmuriy-nazorat organi hisoblanar, ijro etuvchi oliy hokimiyat 10 strateg kollegiyasi qoʻlida edi. «Perikl oltin asri» deb atalgan yillar Afina madaniyatining eng yuksak darajada taraqqiy etgan davri boʻldi. Bu davrda Afinada tarixchi Gerodot, faylasuf Anaksagor, haykaltarosh Fidiy, Esxil, Sofokl va Yevripid kabi adiblar yashagan, katta-katta imoratlar — qasrlar vujudga kelgan. Meʼmorchilik ustalari — Iktin va Kallikratlar Fidiy rahbarligida Afina maʼbudasi ibodatxonasi — Parfenott bunyod etganlar. Bu qasr kad. meʼmorlik madaniyatining eng yaxshi namunalaridan biri boʻlib qoddi. Oʻsha vaqtlarda Afina yozuvchilarining tili (attika lahjasi) keng tarqalgan va ellinistik davlatlarda adabiy til hisoblangan. Periklning butun Yunonistonni Afinaga boʻysundirishga qaratilgan tashki siyosati yunonlar davlatidagi boshqa guruhlarning qarshiligiga duch keldi. Bu guruhlar orasida Sparta boshchiligidagi Peloponnes ittifoqining eʼtibori baland edi. Peloponnes ittifoqi demokratik tartibga qarshi oligarxiya tartibini yoqlab chiqdi. Oʻrtadagi qarama-qarshilik butun Yunoniston uchun halokatli boʻlgan Peloponnes urushini (mil. av. 431—404) keltirib chiqardi. Urushda magʻlubiyatga uchragan Afina oʻzining Yunonistonda tutgan yetakchilik mavqeini yoʻqotdi. Lekin bu magʻ-lubiyatdan soʻng ham Afina davlati yana ancha vaqtgacha qad. dunyo madaniyatining eng yirik markazlaridan biri boʻlib keldi. Mil. av. 338-y. Makedoniya podshosi Filipp II Xeroneyadagi jangdan soʻng Yunonistonni oʻziga boʻysundirdi. Afina b-n Rim imperiyasi oʻrtasidagi doʻstlik munosabatlari mil. av. 88 y. gacha davom etib keldi. 86 y. ning 1-martida rimliklar Afinani bosib oldilar, koʻpgina bino va qasrlar vayron qilindi. Ammo Rim sarkardasi Sulla A. ning oʻtmishdagi shuhratini eʼtiborga olib, unga «ozodlik» inʼom etdi.