|
Afg'oniston bilan iqtisodiy hamkorlik barqarorlashtirish omili sifatida
Toshkent tinchlik jarayonini siyosiy qo‘llab-quvvatlashdan tashqari, Afg‘onistonni ijtimoiy-iqtisodiy tiklash va undan keyingi taraqqiyotga ko‘maklashishni ushbu mamlakatdagi vaziyatni barqarorlashtirishning asosiy omili deb biladi.
Bu O‘zbekiston Prezidentining xalqaro maydondagi aksariyat ma’ruzalarida afg‘on muammosini hal etish, Afg‘onistonni ijtimoiy-iqtisodiy tiklashga ko‘maklashish zarurligi qayd etilganida ham yaqqol namoyon bo‘lmoqda. Bunga O‘zbekiston Prezidentining BMT Bosh Assambleyasining 75-sessiyasidagi nutqi yorqin misol bo‘la oladi. O‘zbekiston Prezidenti Afg‘oniston muammosi haqida gapirar ekan, BMT huzurida Afg‘onistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishga ko‘maklashish bo‘yicha doimiy qo‘mita tashkil etishni taklif qildi.
Afg'onistonga yordam O'zbekiston uchun xavflarni kamaytiradi
Afg‘onistonni jahon iqtisodiy munosabatlariga jalb etish, tashqi savdo hajmini oshirish, boshqa davlatlar, birinchi navbatda mintaqa davlatlari bilan hamkorlikni oshirish yordam ko‘rsatishning samarali mexanizmlaridan hisoblanadi. Bu yoʻnalishda Oʻzbekiston va Afgʻoniston faol chora-tadbirlar koʻrmoqda va savdo-iqtisodiy hamkorlik salohiyatini kengaytirishga intilmoqda, bu esa pandemiya davrida ham savdo hajmi ikki baravarga oʻsganini yorqin namoyon etmoqda.
Oʻzbekiston Davlat statistika qoʻmitasi maʼlumotlariga koʻra, Afgʻoniston mamlakatning umumiy eksport hajmida oltinchi oʻrinda turadi. Bu barcha eksportning 5% ni tashkil qiladi. 2020-yil yakuniga ko‘ra O‘zbekiston va Afg‘oniston o‘rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi 25 foizga o‘sib, 777 million dollarni tashkil etdi.O‘zbekistonning Afg‘onistonga eksportining asosiy qismini bug‘doy uni (28,1 foiz), yuk temir yo‘l transporti sohasidagi xizmatlar (25,3 foiz), elektr energiyasi (17,2%). 2020-yilda eksport hajmining sezilarli o‘sishi bug‘doy uni eksportining qiymat ifodasida 2 baravardan ziyodga 104,3 million dollardan 217,3 million dollargacha oshgani bilan bog‘liq bo‘lib, elektr energiyasi eksporti 31,7 foizga, temir yo‘l xizmatlarining yuk tashish eksporti 29 foizga o‘sdi. . Shuningdek, sement eksporti 21 foizga, qora metallurgiya mahsulotlari 26,6 foizga oshdi. Eslatib o‘tamiz, 2020-yilda 2019-yilga nisbatan qora metallar va ulardan tayyorlangan mahsulotlarni eksport qilish doirasi sezilarli darajada kengaytirildi. Agar 2019-yilda asosiy eksport mahsuloti elektr energiyasi bo‘lsa, 2020-yilda bug‘doy uni bo‘ladi. Un eksportining portlovchi o‘sishi O‘zbekistonda bug‘doy va un bozorining liberallashuvi hamda unni qayta ishlash sanoatini tartibga solish darajasining pasayishi bilan bog‘liq.
Barcha tomonlarning pozitsiyalarini hisobga olgan holda
Shuni ham ta’kidlash kerakki, agar 2019-yilda Afg‘onistonga atigi 293 ta tovar subpozisiyalari eksport qilingan bo‘lsa, 2020-yilda – 662 ta. Bu eksport tovar nomenklaturasi keskin diversifikatsiya qilinganidan dalolat beradi. Tabiiyki, ko'pgina tovarlar uchun kichik hajmdagi tabiiy va qimmatli etkazib berishlar mavjud, ammo Afg'oniston bozoriga yangi mahsulotlar bilan kirish faktining o'zi dalolat beradi. Bu, birinchidan, mahalliy biznes afg‘on bozorini istiqbolli deb hisoblasa, ikkinchidan, mahalliy mahsulotlar afg‘on iste’molchisi orasida talabga ega ekanligini bildiradi. Masalan, Afg‘onistonga poyabzal yetkazib berish 4 barobar, farmatsevtika mahsulotlari 2,3 barobar, un mahsulotlari yetkazib berish 5 barobar oshdi.
2020-yil 12-noyabrda Prezidentning “Afg‘oniston Islom Respublikasi bilan iqtisodiy hamkorlikni yanada kengaytirish va mustahkamlash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi. Hujjat mamlakatlar oʻrtasida savdo-iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish boʻyicha “yoʻl xaritasi”ni oʻz ichiga olgan boʻlib, davlat apparati, ilmiy-tadqiqot tashkilotlari va eksport hamjamiyatining soʻnggi bir necha yil davomida faol tilga olingan ishlanmalarini oʻz ichiga oladi. Qaror bilan MIFT tuzilmasiga AIR bilan tashqi iqtisodiy hamkorlik bo‘yicha vazir o‘rinbosari lavozimi kiritildi, u bir vaqtning o‘zida tashkil etilayotgan “Termiz xalqaro savdo markazi” erkin savdo zonasi direksiyasi direktori hisoblanadi. Bu esa Toshkent uchun tashqi iqtisodiy siyosatda Afg'oniston yo'nalishi ahamiyati ortib borayotganidan yorqin dalolatdir.
Shu tariqa, “Yo‘l xaritasi”ga muvofiq, yaqin yillarda tovar ayirboshlash hajmini 2 milliard dollarga yetkazish ko‘zda tutilgan va bu maqsadni amalga oshirish uchun qator chora-tadbirlar tasdiqlangan. Xususan, 2021 yilda Kobul va Mozori Sharifda qishloq xoʻjaligi va sanoat mahsulotlarini yetkazib berish boʻyicha Oʻzbekiston tarmoq xoʻjalik birlashmalarining savdo uylarini tashkil etish rejalashtirilgan. O‘zbekiston va Afg‘oniston o‘rtasida eksport qiluvchilar uchun transport xarajatlarini soddalashtirish va kamaytirish, xalqaro avtomobil tashuvlari to‘g‘risidagi shartnomani, shuningdek, Afg‘oniston tomoni bilan Afg‘oniston temir yo‘llarida yuk tashuvlari stavkasining 50 foizigacha chegirma qo‘llash to‘g‘risidagi bitimni imzolash. , ishlab chiqilmoqda. Xuddi shu yoʻnalishda Oʻzbekiston-Afgʻoniston chegarasi orqali olib kirilayotgan tovarlarning bojxona rasmiylashtiruvini soddalashtirish koʻzda tutilgan.
Qarorda Afgʻoniston bozoriga eksportini koʻpaytirish rejalashtirilgan alohida tovarlar ham tasdiqlandi. Bular eksporti 33 million dollarga yetishi rejalashtirilgan isteʼmol tovarlari, shuningdek, tamaki mahsulotlari, gigiyena vositalari, mebel, bolalar kiyimlari, un, non mahsulotlari, oʻsimlik yogʻi, meva-sabzavot va boshqa oziq-ovqat mahsulotlaridir.
Afg'oniston bilan sanoat kooperatsiyasi savdo-iqtisodiy aloqalarni yanada rivojlantirish uchun salmoqli salohiyatga ega, biroq bu yo'nalish sust amalga oshirilgan.
Farmonda mamlakatlar o‘rtasidagi sanoat aloqalarini kengaytirishga qaratilgan qator chora-tadbirlar ko‘zda tutilgan. Xususan, Afgʻonistondan xom ashyo yetkazib berish va uni Oʻzbekistonda qayta ishlashni yoʻlga qoʻyish rejalashtirilgan — bular marmar, tosh buyumlar, meva-sabzavot va zargarlik buyumlari, xususan, Afgʻoniston bilan mashhur boʻlgan lapis lazulidan olingan. “Termiz” MXK hududida meva-sabzavot mahsulotlarini qayta ishlash va qadoqlashni tashkil etish va keyinchalik MDH mamlakatlari bozorlariga eksport qilish rejalashtirilgan. Oʻzbekiston tomoni koʻmagida Afgʻonistondagi toʻqimachilik korxonalari faoliyatini tiklash rejalashtirilgan. Bundan tashqari, Oʻzbekiston tomoni Oʻzbekiston sanoati ehtiyojlari uchun Afgʻonistonda mineral xomashyo qazib olish imkoniyatlarini oʻrganadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
